'Het moet een feestelijke dag worden: Roze Zaterdag 1982 in Amersfoort. De dag loopt onverwacht uit op rellen: de drie optochten met homo's, lesbiennes en sympathisanten richting het centrum worden uitgejouwd, bedreigd, bespuugd en bekogeld met uien en eieren. Een aantal homo's wordt ernstig mishandeld. Opgeschoten jongeren uit de volkswijken Soesterkwartier en Kruiskamp zijn uit op ruzie. Amateurfilmer en homoactivist Rob de Vries maakt die dag opnames van de optochten die samenkomen op het plein midden in het centrum. Hij blikt terug op de gebeurtenissen, samen met enkele andere deelnemers en relschoppers van toen. Amersfoort was er duidelijk nog niet klaar voor.'
Klik hier voor de video. NPO, zaterdag 27 mei, 21.25 uur.
Eerste Nederlandse protest in 1969
Roze Zaterdag wordt in Nederland in principe jaarlijks op de laatste zaterdag van juni gehouden. Op die dag braken in 1969 in New York rellen uit, nadat de politie de homobar Stonewall Inn in Christopher Street was binnengevallen. De rellen leidden tot de georganiseerde strijd voor de rechten voor homo's en lesbiennes, die onder meer tot uiting kwam in de eerste Gay Pride Parade, die op 28 juni 1970 in New York werd gehouden. Ook in andere landen ging men zulke parades organiseren.
In Nederland waren al eerder twee kleinere homodemonstraties gehouden. De eerste was op 21 januari 1969 op het Binnenhof in Den Haag, waarbij zo'n 100 jongeren demonstreerden tegen het uit 1911 stammende artikel 248-bis van het Wetboek van Strafrecht, dat de leeftijdsgrens voor homoseks op 21 jaar stelde, terwijl die voor heteroseks op 16 jaar lag. Dit artikel werd in 1971 afgeschaft.
De tweede demonstratie werd gehouden op 4 mei 1970, tijdens de Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam. Twee leden van de Amsterdamse Jongeren Aktiegroepen Homoseksualiteit (AJAH) probeerden toen een krans te leggen ter herdenking van homoseksuele oorlogsslachtoffers, maar werden daarbij gearresteerd. Dit was aanleiding voor het oprichten van een eigen Homomonument in Amsterdam.
Seksuele gevoelens benadrukken met een demonstratie?
De Gay Pride Parade in New York op 28 juni 1970 vond in Nederland aanvankelijk geen navolging omdat het COC destijds vond dat homo's en lesbiennes gewone mensen waren, die hun seksuele gevoelens niet middels een demonstratie hoefden te benadrukken. Pas nadat het COC midden jaren 70 zijn beleid gewijzigd had kon ook in Nederland een met een Gay Pride Parade vergelijkbare demonstratie gaan plaatsvinden.
Dit gebeurde voor het eerst op 25 juni 1977 in Amsterdam. Deze demonstratie, georganiseerd door de Internationale Lesbische Alliantie, was echter niet gericht op de binnenlandse situatie, maar vond plaats uit internationale solidariteit en met name tegen de antihomo-campagne van de Amerikaanse Anita Bryant. Dit werd een jaarlijks evenement, dat aanvankelijk "Internationale homobevrijdings en -solidariteitsdag" of "Gay Pride Day" genoemd werd, maar sinds 1979 Roze Zaterdag heet.
Toekomst: Dit jaar is de Roze Zaterdag in Den Bosch, op 24 juni.
Bronnen: NPO, Wikipedia, Roze Zaterdag 2017