Filosoof en voormalig Denker des Vaderlands Marli Huijer heeft het niet op categorieën waarmee je je seksuele identiteit vastlegt. Daarmee behaal je geen vrijheid, maar perk je jezelf juist in. In haar pas verschenen pamflet Beminnen bepleit ze een nieuwe seksuele revolutie.
Foto: Bert Nienhuis
Toegegeven, in interviews vraag ik regelmatig bij welke letter van de LHBTQIA-reeks iemand het meeste voelt. 'Waarom vraag je mij dat eigenlijk niet?' Marli lacht om haar retorische vraag. De hoogleraar filosofie doet niet aan zulke bekentenissen: 'Een van mijn guilty pleasures is kijken naar First Dates. Twee mannen hadden het er al tijdens de eerste afspraak over wat ze het lekkerste vinden in bed: top of bottom? Eentje wilde dat niet zeggen. Hij had gelijk. Je moet jezelf niet vast willen pinnen voorafgaand aan de seks. De Franse denker Michel Foucault kwam in zijn Geschiedenis van de seksualiteit tot dezelfde conclusie.'
Mensen die zich niet willen vastleggen zeggen toch eenvoudig dat ze Q (queer) zijn?
'Theoretisch klopt dat concept. Het lastige van de term is alleen dat de burger zich er niets bij kan voorstellen. Hij associeert het met wonderlijke seksualiteit. Maar welke letter je ook kiest, het is net of seks dan het meest belangrijke stukje van je identiteit is. Die identiteit bestaat echter uit vele elementen. Het is niet altijd prettig als het seksuele het eerste is waarop je wordt benaderd. Ik ben filosoof, zo wil ik gezien worden. Filosofie is mijn vak. Of ik een vrouw ben of wat mijn leeftijd is, doet er niet toe. Het kan zo zijn dat het om strategische redenen makkelijker is om je rond bekentenissen te organiseren, maar het heeft vele nadelen.'
Coming out móet
'Kijk, zodra je een label plakt, kom je gevangen te zitten in normen en regels. Als je je identificeert als gay, dan is die coming out tegenwoordig bijna verplicht. Die dwang gaat van de westerse samenleving uit. Met speciale voorlichtingsprogramma's gaan scholen als het ware op zoek naar de homo's onder de leerlingen. Eigenlijk is dat een erg ouderwetse benadering. De geneeskunde, psychiatrie en psychologie maakten homoseksualiteit in de 19e eeuw tot iets wat samenvalt met een persoon. De homoseksueel werd een mensensoort. Het hetero gezin was gewoon, de enkele homo daarbinnen werd als ongewoon geclassificeerd. Ook nu nog is de nullijn de hetero. Jongeren die seksueel nieuwsgierig zijn gaan vanzelf worstelen met vragen als 'wat ben ik nu?'. Het idee is dat de waarheid in jezelf te vinden is, terwijl seksueel verkennen alleen in relatie tot een ander mogelijk is. De ene keer pakt het zus uit, de andere keer zo. Als je iets hebt gehad met iemand van hetzelfde geslacht, dan is het meteen: 'O, ben ik nu…homo?' We zijn seksueel tot veel in staat en meer fluïde dan we onszelf doorgaans toestaan. Met die etiketten ontstaan vreemde toestanden. Ik hoorde onlangs van een disco in Amsterdam waar bij de ingang gecheckt wordt of je wel homoseksueel genoeg bent. Wie of wat help je daarmee? Kom je als biseksueel langs het checkpoint? Het anders zijn kun je veel creatiever organiseren. Het vergroot de vrijheid om daarover met elkaar in gesprek te blijven.'
Collega-filosoof Stine Jensen vindt dat we onszelf geklungel in de seksuele verkenning moeten gunnen.
'Ik ben het helemaal met haar eens. Daarbij zijn ervaringen belangrijker dan identiteiten. Zoek in het samenzijn met de ander wat je bevalt en wat niet. In dat zoekende seksuele vormgeven zit ook intimiteit. Je durft je kwetsbaarheid te laten zien. Met tact en sensitiviteit verken je elkaars grenzen. Nogmaals: meet jezelf niet te snel een seksuele identiteit aan. Want stel dat je voor jezelf bepaald hebt dat je lesbisch bent, dat je dat bekend hebt. En dat je dan daarna je grote liefde gaat zoeken. Dat je eerste seksuele ervaringen tegenvallen, dat je dan weer naar hetero neigt. Laat het van meet af aan meer open en kijk waar je uitkomt. Monogaam - levenslang of serieel – of poly-amoureus – vroeger heette dat promiscue - lekker experimenteel. In deze volgorde, zonder zo'n letter, geef je seksuele vrijheid pas echt vorm. Dat is een échte seksuele revolutie.
Dat bekende Nederlanders zoals vicepremier Kajsa Ollongren openlijk homo of lesbisch zijn, kan jongeren toch wel helpen zichzelf te identificeren en minder eenzaam te zijn?
'Ollongren legt er totaal niet bovenop dat ze lesbisch is. Waarom zou ze? Een docent van een middelbare school in Leeuwarden vertelde me dat ze daar helemaal van het idee van coming outs afgestapt zijn. In plaats daarvan doen ze iets anders. Hangen ergens foto's van stellen, dan zijn dat hetero's en homo's. Zo worden ook de teksten in het lesmateriaal aangepast. Zodat seks met hetzelfde en met het andere geslacht gewoon is en niks bijzonders. Dan hoeven we met zijn allen het ongewone niet langer te benoemen en te labelen. Je zegt dan: alle mensen zijn fluïde. Genieten van seks komt dan eindelijk centraal te staan. Als je dan toch wilt weten wat ik seksueel ben, dan ben ik een S, een seksueel wezen.'
*
Marli Huijer over 'de zoenende mannen van Suitsupply':
*
Prof.dr. Marli Huijer is hoogleraar publieksfilosofie aan de Faculteit der Wijsbegeerte, Erasmus Universiteit Rotterdam en voormalig Denker des Vaderlands (2015-2017).
In 'Beminnen' bestudeert zij de ideologie van de seksuele vrijheid. Hebben we sinds de revolutie van de jaren zestig werkelijk aan vrijheid gewonnen? Onophoudelijk vertellen we of we homo, hetero, poly-amoureus, happy single of monogaam zijn. Mensen en culturen die er anders over denken, willen we bekeren tot onze vrijheid. Aandacht voor hoe we beminnen en of we er wel van genieten, is er nauwelijks.
Lees hier meer over Beminnen van Marli Huijer.
***
Mariëtte van Beek is reisjournalist en tekstschrijver. Ze studeerde Arabisch in Leiden, woonde lang in Marrakech en heeft een zoon in Rotterdam. Sinds januari 2016 is ze bewust dakloos en trekt ze als digitale nomade over de wereld: 'Mijn sleutelwoord is vrijheid. Het is altijd weer spannend waar ik mijn volgende stukje tik. Wordt het Bangkok, Bilbao of Buenos Aires? In mijn vrije tijd wandel ik eindeloos op de grens van dorpjes en natuur. Zo'n bestaan zonder ballast went héél snel!'