Worden wie je bent is het mooiste wat er is. Maar in Een tevreden lach (1965) gaat dat niet zonder slag of stoot en zelfs met heel veel zelfverloochening.
Het is niet zomaar dat Andreas Burnier gekozen heeft voor een motto uit het boek Nightwood van Djuna Barnes. Deze klassieker uit de Engelse literatuur is één van de eerste romans waarin de lesbische seksualiteit wordt beschreven. Het hoofdpersonage in dit boek worstelt met haar gevoelens en dus weten we nu wat ons in Een tevreden lach te wachten staat. In het eerste hoofdstuk wordt de lezer ook nog eens gewaarschuwd dat verandering je in je ziel raakt en dat je daarvoor eerst door de angst heen moet, zoals gebeurt bij de hoofdpersoon.
De jonge Simone gaat, zodra zij zelfstandig in Amsterdam woont, herenkleding kopen om als man naar een buurtcafé te kunnen gaan. Er wordt meteen geroepen dat ze een meisje is en ze vertrekt teleurgesteld. Ze beseft echter dat er verder helemaal niets is gebeurd. Ze is '(…) niet geslagen, niet uitgekleed, niet aan de politie of de GGD uitgeleverd (…).' Dingen die, toen deze roman werd geschreven, nog recentelijk waren gebeurd. 'Zij namen mij überhaupt niet au sérieux, en het vreselijke was dat ik besefte dat zij in het tegenovergestelde geval, een jongen als vrouw verkleed, wel degelijk de zaak hoog zouden hebben opgenomen.' Zodra ze echter het uitgaansleven aan het Leidseplein ontdekt, kan ze meer zichzelf zijn, maar ze krijgt steevast de vraag of zij 'een meid of een knul' is. 
Ze kiest ervoor het leven vanuit het standpunt van een man te gaan verkennen zonder zich definitief vast te willen leggen in de rol van man of vrouw. Als ze haar eerste seksuele ervaring met een vrouw beleeft, schrikt ze echter heftig. Probeert ze eerst van het burgerlijke van haar ouders af te komen, nu rent ze van schrik juist hard weg.
Het gaat steeds slechter met Simone ondanks het feit dat ze bezig is zichzelf te ontdekken. Ze komt na een toeval in een inrichting terecht, herstelt langzaam, maar teruggaan naar haar oude leven met haar studie lukt niet en dus moet ze noodgedwongen een baantje nemen. Ze vereenzaamt steeds meer, maar door haar werk ontmoet ze een Duitse professor met wie ze een verhouding krijgt. Simone: 'Als de heteroseksualiteit niet overal zichtbaar was geweest, zou ik nooit op het idee zijn gekomen dat het mogelijk is iemand van de andere sekse te beminnen', maar het gebeurt dus toch. Ondertussen realiseert ze zich steeds meer dat ze twee levens heeft. Het uiterlijke volgens de norm en het verborgene dat ze slechts in bepaalde kringen kan laten zien. De 'niet-aanvaarde', zoals Simone het noemt. Tijdens een aantal weken afwezigheid van de professor leert ze Fenneke kennen. Ze heeft een gepassioneerde verhouding met haar, maar ze verlaat Fenneke omdat zij meent dat het haar plicht is om naar de Duitse professor terug te gaan. Hierna ontmoet ze een uitgever met wie ze trouwt, maar van wie ze niet houdt en het huwelijk is gedoemd te mislukken. Inmiddels door iedereen in de steek gelaten, gaat ze wonen boven een hoerenkast en sluit ze vriendschap met een oudere hoer. Die vertelt haar dat ze zichzelf moet durven zijn en niet moet proberen het iedereen naar de zin te maken. Simone neemt dit ter harte en uiteindelijk lukt het haar om voor zichzelf te kiezen.
Deze heruitgegeven debuutroman is kost waar je enige tijd op moet kauwen, maar dat is zeker de moeite waard. De uitweidingen, filosofische beschouwingen, dichtregels en andere terzijdes geven diepte aan het verhaal en maken het een wervelend geheel. De belevenissen van Simone zijn herkenbaar en het zet je aan het denken over man/vrouw-verhoudingen, klassen, gender, liefde en vooral angst. Dat maakt dit boek terecht tot een klassieker die ook nu nog actueel is. Jammer dat Andreas Burnier niet meer onder ons is.
*
Lees hier meer en bestel het boek!
Eva van der Linden schrijft graag over zaken die haar raken. 'En dan ben ik bij Zij aan Zij aan het juiste adres. Het biedt tegenwicht aan een overdaad van heteroseksualiteit en hetero-agressiviteit in onze maatschappij.
We hebben nog veel werk te verzetten om onze plek te veroveren en te behouden en dan heb ik het ook over de literatuur, de wetenschap, sport, mode, alles wat met ons leven te maken heeft. We moeten zichtbaar zijn.'