Journalist Lieke Noormans grote passie is reisverhalen schrijven. Van haar hand verschenen reportages over Indonesië, Maleisië, de Verenigde Staten, Australië en Brazilië. Om privéredenen stapte ze twintig jaar terug uit de journalistiek, maar vandaag verschijnt Portugal! Portugal! Portugal!, vol sfeervolle reisverhalen en mijmeringen over de goede en niet zo goede tijden van Portugal. De belevenissen met haar lesbische vriendinnen komen ook voorbij.
Bij welke letter van de LBTQIA-reeks voel jij het meest?
Bij de L van lesbisch. Dat ben ik. De andere letters zijn ook mooi, maar die zijn minder op mij van toepassing.
Wat is jouw verhaal?
Ik heb een tijdlang als journalist voor media zoals het NRC Handelsblad, de Volkskrant, de Avenue en de VPRO Radio gewerkt. Na lange rondreizen in Brazilië kwam het tot een boek over mijn ontmoetingen en belevenissen in het Amazonegebied. Dat werd Ankerplaats Amazone. Het kwam uit in 1999. Dat was precies het jaar waarin mijn zus Margot zelfmoord pleegde. Ik wilde niet meer schrijven en stopte met journalistiek werk. Ik heb toen allerlei baantjes gehad. Op een geitenboerderij, in een museumwinkel. Uiteindelijk kwam ik via een vriendin terecht bij een uitvaartcentrum. Met het heengaan van mijn zus was de dood me in de nek gesprongen, nu zou ik de dood in de ogen kijken. Ik werd koffiedame, op oproepbasis. Ik heb er zo’n zes jaar gewerkt. Over de dingen die ik meemaakte tijdens de uitvaarten ging ik schrijven. En ook over mijn zus. Een mix. Het werd gepubliceerd onder de titel Tootje, een verwijzing naar mijn zus Margot. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Het was niet gepland, maar ik had mijn plezier in het schrijven weer terug. Ik had genoeg van de dood. Ik ging weer doen waar ik het beste in ben: schrijven.
Nu is net je boek Portugal! Portugal! Portugal! uit. Je bezocht het land voor het eerst vanwege een vrouw.
Ja, de aanleiding om naar Portugal te gaan was Andreia. Ik had haar in Amsterdam ontmoet maar ze was daar maar één nacht gebleven. Via Andreia leerde ik Lissabon en het land kennen. Meteen bij mijn eerste bezoek raakte ik in de ban van de fado en van de befaamde Portugese fadozangeres Amália Rodrigues. Na een profijtelijke klus besloot ik van het geld een winter in Lissabon door te brengen, om Portugees te leren. Het was in de tijd dat de Berlijnse Muur viel.
Je bent na dertig jaar teruggegaan naar Portugal, haalt herinneringen op in het land van nu. Maar de situatie van homoseksuelen beschouw je nauwelijks opnieuw.
Ik ben niet in de roze damesscene gedoken. Bij het eerste bezoek waren we wel naar Fragil gegaan. Dat was een trendy club in de Bairro Alto, voor theatermensen, artiesten, gays en alle anderen die hip waren, of wilden zijn. Hij bestaat nu niet meer, maar het was het een van de eerste clubs waar gay mannen en vrouwen terechtkonden. Ik ging er met Andreia dansen. Ik wijd er verder niet over uit. Ik was meer op de fado gericht. Bij terugkeer vorig jaar zag ik psychologe Ana Paula weer en heb ik het over haar vriendinnen die ze via een datingsite voor lesbiennes opduikelde. In het dorp Vila Chã voelde ik schroom. Overbuurvrouw Dona Lurdes vroeg me wat mijn relatie met mijn reismaatje Vera was. Ik heb de vraag ontweken, het leek me beter het er niet over te hebben. Het zegt meer over mij dan over Portugal. Portugal liep dertig jaar terug niet over van homovriendelijkheid, maar daar zijn ondertussen ook dingen veranderd. Bekende tv-sterren zijn openlijk gay.
Waarom moeten Zij aan Zij-lezeressen je boek lezen?
Het lesbische leven beschrijf ik steeds zijdelings, wanneer het zich aandoet. Dat is plezierig lezen. Het gaat over Portugal, maar als je daar als lesbienne bent, maak je toch andere dingen mee dan een heteroschrijfster. Ik heb altijd mijn roze bril op, ook in Portugal. Zo kwam ik erachter dat bacalhau, het woord voor de fameuze Portugese stokvis, ook vagina betekent. Onmisbare informatie.
Wat is je favoriete hoofdstuk?
Hoofdstukken één en acht over Lissabon, omdat ik daarin het meest over mezelf geschreven heb, over de fado en gevoelens. Dat houdt ook verband met de cultuur voor het eerst leren kennen. Het hoofdstuk over Santa Comba Dão, het geboortedorp van Salazar, vind ik grappig, hoewel er niets grappig was aan de oud-dictator, maar het gezeul met het verdwenen hoofd van zijn standbeeld wél.
Portugal, inclusief de fado, is niet meer wat het was. Neem je met dit boek afscheid van het land?
Nee, ik ga zeker terug. Er zijn genoeg dingen die ik vorige keren heb gemist, het noorden en noordwesten moet ik nog ontdekken. Alentejo blijft ook trekken. Ik ben verliefd op het landschap, vooral in de lente. Lekker, een en al natuur.
Portugal! Portugal! Portugal! Een tijdreis van noord naar zuid, Lieke Noorman, 2019, Nijgh & Van Ditmar, ISBN 9789038804989. Klik hier om het boek te kopen.
Portretfoto Lieke door Chris Boots.
*
Blijf op de hoogte!