Als er één land is waar blijkt dat je er met goede wetgeving voor LHBTQIA's nog niet bent, dan is het Zuid-Afrika wel. Veiligheid blijft een groot issue. Toch was Cape Town van 5-9 juli jl. gaststad voor de eerste wereldconferentie voor en door LBQ-vrouwen óóit. Aan de rand van de stad dan, in een mooi hotel. Een paar kilometer verderop is het na zessen niet oké voor vrouwen op straat.

Denk je aan de recente geschiedenis van Zuid-Afrika, dan denk je aan de langdurige vrijheidsstrijd van de zwarte bevolking en de afschaffing van de apartheid in 1994. Met de nieuwe democratische regering waren gelijke rechten voor iedereen, inclusief LBTQIA's, nadien vanzelfsprekend en ook relatief snel op orde. Op papier althans, want helaas bleef de sociale werkelijkheid hardnekkig anders. Elsbeth Engelbrecht, directeur van COC's partner- en gastorganisatie Triangle Project, begon de conferentie niet voor niets met deze woorden: "Ik heet jullie welkom, zelfs al ben ik zelf niet welkom." Er is kortom nog een lange weg te gaan.

Veiligheid is een toverwoord, zo blijkt. Volgens Renate Hartman van COC Nederland, die samen met Elsbeth en zo'n 25 andere vrouwen van over de hele wereld in het internationale organisatiecomité van de conferentie zat, was het zelfs een van de triggers tot de organisatie van het mega-event: 'Uit een internationale inventarisatie van behoeften van LBQ-vrouwen bleek dat ze nog het meest verlangden naar een veilige ruimte om kennis en ervaringen met elkaar te delen en van elkaar te leren. Deze conferentie bood die. Meer dan 400 LBQ-vrouwen uit de hele wereld, Nigeria, Libanon, El Salvador, Pakistan, Armenië, Vietnam, Servië, de VS en Nederland, kwamen bijeen. De conferentie was nadrukkelijk ook gericht op intersekse- en transgendervrouwen en non-binaire personen die zich identificeren als lesbisch, biseksueel en/of queer. Ze konden drie dagen lang kiezen uit meer dan zestig workshops over de meest uiteenlopende thema's. Het gaat bijvoorbeeld om (de aanpak van) geweld tegen vrouwen, veiligheid in het onderwijs, queer moslimvrouwen, vluchtelingen en mensen met een beperking. Ook zijn er plenaire sessies, regionale sessies en bijeenkomsten voor mensen met soortgelijke seksuele oriëntaties en genderidentiteiten.'

In deze video verhaal van Juliet, één van de deelnemers aan deze historische conferentie.

Gebroken vrouwen
Elsbeth heeft het eigenlijk niet zo op journalisten - ze vormen óók een veiligheidsrisico -  maar komt in het interview toch wat los. Het thema van de conferentie was Inclusion and Intersectionality. Leading, Healing and Transforming. 'Allemaal zeer relevant in Zuid-Afrika. Neem intersectionaliteit. Veel vrouwen zijn extra kwetsbaar door een opeenstapeling van achtergronden. Witte LBQ-vrouwen leven een andere realiteit dan zwarte LBQ vrouwen in de townships. Daar zit een enorme ongelijkheid en armoede, gebaseerd op racisme. Gender gerelateerd geweld is een gigantisch probleem. Je kent vast de term 'corrective rape'. Mannen kiezen bewust een LBQ-target uit voor een verkrachting met het idee ze 'straight' te maken. We willen de term niet gebruiken. Het draagt het idee in zich dat het helpt. Je legitimeert het door de term te gebruiken. Het is seksueel geweld gericht tegen zwarte Afrikaanse mensen. Punt.

De werkeloosheid onder non-binaire personen en transgendervrouwen is ook enorm hoog. Vele transgenders leven van illegaal sekswerk op straat. Het is gevaarlijk. Ze missen vaak een thuis of opvang. Een gevoel van geborgenheid is wat LBQ-vrouwen meer in het algemeen missen, zelfs binnen de eigen beweging. Zelfreflectie is op zijn plaats. Inclusie blijkt vaak nog lastig. Oudere leiders zitten jongere in de weg. Al met al zijn velen van ons gebroken vrouwen. Daarom vonden we het zo belangrijk 'healing' als thema bij de conferentie te halen. We zetten traditionele healers uit de LBQ-gemeenschap in. Een sangoma voerde tijdens de openingsceremonie een reinigingsritueel uit. Er was sowieso een ruimte waar vrouwen permanent terechtkonden voor wellness, een consult, meditatie, kunst of gewoon rust.'

Het verhaal van Kenita Placide, de uitvoerend directeur van The Eastern Caribbean Alliance for diversity and equality:

Seks in een taxi
'Die healingssessies waren zo bijzonder', aldus de Nederlandse Dounia Jari. Dounia zet zich in Nederland met Stichting Maruf in voor queer moslims en kwam al vaker in Zuid-Afrika: 'Kaapstad kent een actieve groep queer moslims waarvan de bekendste de homoseksuele imam Muhsin Hendricks is. Daar onderhouden we nauwe contacten mee. Maruf is gemengd, dus mannen en vrouwen. Mijn collega's wierpen eens op om specifiek iets voor vrouwen te organiseren, maar dat zag ik nooit zitten. Ik associeerde het altijd negatief met segregatie. Dat ben ik deze keer in Kaapstad toch anders gaan zien. Er is veel meer behoefte aan ruimte voor uitsluitend vrouwen dan we willen bekennen. Er zijn zaken die meiden onderling makkelijker bespreken. De openheid tussen vrouwen was in ieder geval enorm op de conferentie. Tijdens de workshop 'Lesbians and Kinky Feminists' werd gevraagd naar het meest kinky ding dat je ooit gedaan had. Ik stond perplex van de respons. Nou eh, ik heb maar weinig gedaan in vergelijking. Zo kwam een vrouw met een verhaal over seks in een rijdende taxi, in Kenia. Homoseksualiteit is daar strafbaar.'

De openheid trof ook Renate tijdens de workshop 'Privilege and Hierarchy within LBQ spaces': 'Niemand had een pasklaar antwoord, dat idee van 'ik weet het ook niet, ik worstel net zo hard in de werksituatie' werd door verschillende vrouwen verwoord. Zo was er ook geen dominantie, niemand stelde zich  boven de ander. De vrouwen wilden elkaar helpen en van elkaar leren, toonden zich solidair. De sfeer was bijna overal steeds zo. Er was ook weinig uitleg over problematiek nodig ondanks verschillende herkomst en identiteiten. Er zijn zoveel dingen gemeenschappelijk. In het gesprek kon je daardoor meteen de diepte in.'

Vertegenwoordigers van de 'Global South' waren in de meerderheid. Dounia: 'Daar was ik blij om. Meer kennis ophalen uit Noord-Europa zou voor mij geen meerwaarde hebben gehad. Ik heb meer raakvlakken met het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Daarom gaf ik ook zelf een workshop, samen met Urooj Arshad en Khadija Khan uit de VS en een activiste uit Maleisië. Zich als moslims identificerende queer vrouwen gingen bezig met vragen als 'wat is onze geschiedenis' en 'kunnen we daaruit healing halen'?'

In deze video zie je Urooj, van Advocates for Youth:

Pissig over incident
Naomie Pieter had zich net als Dounia bij COC Nederland gemeld om mee te gaan naar Zuid-Afrika. Daar vertegenwoordigde ze Black Queer & Trans Resistance NL en COC Amsterdam. ''Lesbian and Kinky Feminist Sex', 'BDSM as a Zone of the Erotic', naar dat soort workshops ging ik vooral. Onderwerpen waar ik nauwelijks iets van wist en waar ook te weinig aandacht voor is, zeker als het om het black queer perspectief gaat. Het was ook zo bijzonder en geweldig om zelf, vanuit de Afrikaanse diaspora, in Kaapstad te zijn. Het enige waar ik pissig over werd, was een incident tijdens het lingeriefeest, op de voorlaatste avond. We zaten in een van de weinige clubs waar we als zwarte queer mensen zogezegd veilig zouden zijn. Er stond een mannelijke toezichthouder bij de toiletten, maar die ging steeds expres naar binnen en had in de lokale taal tegen een andere man staan brallen over wat hij met de vrouwen zou willen doen. Een vrouw had hem verstaan, natuurlijk had ze er een onveilig gevoel bij gekregen. De man is vervolgens de wc ingegaan, waar de partner van de vrouw met haar broek omlaag stond. Ze was aan het wachten op haar partner, om haar te helpen met haar ondergoed. Er is bij de manager geklaagd, die stuurde de man weg maar even later was hij er weer.

Ik hoorde er later pas van. Dan zit je met zoveel activisten bij elkaar en dan pik je dit. We hadden iets moeten doen met zijn allen. De club stilleggen ofzo. Maar dit is dus wat vrouwen dagelijks beleven in Zuid-Afrika. Ze zijn niet vrij om naar alle plekken toe te gaan. Na zessen is het onveilig, ook op een paar kilometer van het hotel. Kaapstad, het hele land is verdeeld. Die harde realiteit komt aan.'

Renate heeft nog niet de helft van alle evenementen meegekregen. Net als Elsbeth had ze het te druk met de organisatie en de logistiek. 'Maar het live huwelijksaanzoek zal me altijd bijblijven. Een Braziliaanse vroeg tijdens de laatste sessie haar vriendin ten huwelijk. 'Yes, yes, yes!', antwoordde ze. Dat werd een gejoel en gejuich van het publiek. Voor velen was het een extra speciale belevenis omdat dit in hun land van herkomst helemaal niet kan. Het was de kers op de taart. Ik moest zelf wel even een traantje wegpinken.'

Maar dan nu
Voor organisatoren en deelnemers is het eerst even bijkomen van de conferentie, maar de vraag 'wat nu?' dringt zich natuurlijk al op. 'Zelfzorg en healing zijn belangrijk, daar moet ik persoonlijk iets mee', zegt Dounia. 'Verder ga ik zeker mijn best doen om meer ruimte voor vrouwen te creëren. Da's toch iets waar behoefte aan is.' Naomie knikt: 'Samen ook iets van een vrouwennetwerk opzetten. Er is te weinig voor vrouwen. Amsterdam is een heel diverse stad, maar biculturele LHBTQIA'ers vinden maar moeilijk de weg naar het COC, daar zitten toch meer autochtonen, ondanks Cocktail Events of Wereld Café. De vrouwen in Zuid-Afrika kwamen uit alle hoeken van de wereld en pakken dingen allemaal verschillend aan. Dat bracht je op nieuwe ideeën en gaf ook energie. Vrijwilligerswerk is niet makkelijk, maar als je hoort dat Nederland uit de top 10 van gayvriendelijke bestemmingen is gelicht, weet ik waarom ik het doe.' Hoe het allemaal moet, ook qua tijd en geld, weten Dounia en Naomie niet.

Vanaf september moeten online meetings duidelijkheid brengen over vervolgstappen wereldwijd. Een conferentierapport volgt. Meer informatie: Global Feminist LBQ Women's Conference

 foto's: Dounia Jari

*

Blijf op de hoogte!