Alles is anders en verandert continue in het openbare leven en daarmee ook in de culturele sector. Dus ook de manier waarop je dit jaar de documentaires van het IDFA kunt zien. Gelukkig vindt er tussen 18 november en 6 december veel online plaats, en als de maatregelen het toelaten ook in de theaters. Dus check vooral de laatste updates op de site van het IDFA: www.idfa.nl.

Ieder jaar stelt het festival verschillende 'routes' samen vanuit een bepaald thema. Ook dit jaar weer, waarbij een route gewijd aan de 'female gaze'. Vaak is het mannelijke kijkperspectief nog behoorlijk dominant, en bepaalt dit perspectief hoe we kijken naar de wereld. Volgens IDFA werpen deze documentaires een 'vrouwelijke blik' op het leven, de samenleving en elkaar. Bekijk de pagina How She Looks.

Op maandag 23 november organiseert IDFA voor het achtste jaar op rij de Queer Day, met bijzondere en persoonlijke verhalen uit de LGBTQI+-gemeenschap van over de hele wereld. Met onder andere het indringende Son of Sodom en het compassievolle Unforgivable. Niet te zien op de 23^ste, maar wel tijdens het IDFA zijn het ijzingwekkende Welcome to Chechnya en het melancholische Socks on Fire.

Son of Sodom

'In augustus 2017 koos ik Camilo Najar – bekend op sociale media als 'Son of Sodom' - om de hoofdrolspeler te zijn van mijn eerste speelfilm. Een week later stierf hij op 21-jarige leeftijd aan een overdosis heroïne.' Zo beschrijft regisseur Theo Montoya de totstandkoming van de korte documentaire Son of Sodom.

In deze indringende queer documentaire, ook geselecteerd in de kortefilmcompetitie van het prestigieuze filmfestival in Cannes van dit jaar, onderzoekt Montoya de 'no future'-mentaliteit van zijn Colombiaanse generatiegenoten.

Medellín, de op een na grootste stad in Colombia, stond ooit bekend als de gevaarlijkste stad ter wereld. Dit was het gevolg van een oorlog die eind jaren tachtig door de drugskartels was ontketend. Na de dood van drugslord Pablo Escobar daalden de criminaliteitscijfers in de stad dramatisch. Medellín wordt nu als veiliger beschouwd dan de Amerikaanse steden Baltimore, St. Louis, Detroit en New Orleans.

Hoewel de stad de jaren van extreem geweld achter zich heeft gelaten, heeft dit geen merkbaar positief effect op jongeren. Zij beschouwen het leven nog steeds als uitzichtloos. Een ongekend hoog aantal jongeren in de stad Medellín pleegt zelfmoord, of leidt een destructieve levensstijl waarbij het veelvuldig gebruik van drugs zoals heroïne heel normaal is.

Son of Sodom laat een duister beeld achter van een generatie jongeren die worstelt met hun toekomst, seksualiteit en drugs.

Unforgivable

In Unforgivable lopen we kort mee in het leven van enkele mannen in El Salvador die na een uiterst gewelddadig bendeleven uiteindelijk in de San Francisco Gotera-gevangenis zijn beland.

Alle bendeleden in de gevangenis hebben zich bekeerd tot het evangelisch christendom. 'God will give you a second change' is de verlossende boodschap - maar niet als je homoseksueel bent. Afgezonderd van alle andere gevangenen, leeft een groepje gay mannen in een apart gedeelte van het gebouw.

De korte film toont hoe de mannen samenleven en voor elkaar zorgen in de cel. Hoe maaltijden worden genuttigd, kleding gemaakt en de tijd wordt gedood met het spelen van spelletjes.

Geovanny worstelt met het leven in deze gevangenis. Hij wil overgeplaatst worden naar een andere gevangenis waar het leven voor gays veiliger en beter is. Maar tegelijkertijd vindt hij het moeilijk om te gaan, want het betekent ook dat hij afscheid moet nemen van zijn vriend, die niet openlijk voor zijn geaardheid durft uit te komen. Want als je vrijkomt en weer de straat opgaat, dan ben je je leven niet zeker. 'No homosexuals are allowed in the gang, only men.'

Deze intieme en op momenten aandoenlijke documentaire geeft een eerlijk beeld over de worsteling om een plek te vinden in een samenleving die je niet altijd even vriendelijk gezind is, en is geweest.

Socks on Fire

Filmmaker Bo McGuire keert terug naar zijn geboorteplaats Hokes Bluff, Alabama, USA om uit te zoeken hoe het eigenlijk zo ver heeft kunnen komend dat er een flinke en onoverbrugbare vete binnen zijn familie is ontstaan. Iedereen leek namelijk in perfecte harmonie te leven, totdat zijn oma onverwachts overleed.

Zijn rebelse tante Sharon werd van de ene op de andere homofoob en zette haar gay-broer en dragqueen John het huis van oma uit. 'She has never liked his lifestyle', verklaart de moeder van Bo (en zus van Sharon) het gedrag. 'She was embarrased a family member was gay', voegt oom John eraan toe.

Bo McGuire - zelf gay - combineert in deze autobiografische documentaire verschillende stijlen met elkaar, van oude video-opnames tot zorgvuldig geschoten interviews en van handheldshots tot geënsceneerde dramatische scenes. Het levert een boeiend en vooral ook intrigerend document op dat barstensvol gemengde gevoelens zit.

Het is overduidelijk dat McGuire alle middelen aangrijpt om enigszins grip te krijgen op deze familiekwestie. Maar de zoektocht wordt ook zeer persoonlijk. Zijn homofobe tante was altijd zijn lievelingstante en hij voelde een sterke verbintenis met haar, en ze heeft toch een belangrijke rol gespeeld in zijn leven. Hoe wordt je identiteit gevormd door personen in je verleden? Een vraag die door de luchtige, afwisselende en speelse manier van filmen, ook makkelijk over het eigen leven en verleden gesteld kunnen worden. Met nog de verrassing dat Socks on Fire op het eind zich ontwikkelt tot een opgewekte ode aan de vrouwen die een belangrijke rol in het leven van McGuire hebben gespeeld.

Welcome to Chechnya

Stel je voor dat er in de 21^ste eeuw, in een zogenaamde seculiere staat, situaties zijn waarin mensen simpelweg vermoord worden omdat ze homoseksueel zijn. Waar ze verminkt worden, en waar families worden aangespoord om deze mensen – hun kinderen, broers of zussen – te doden. 'It is unreal.' Dit is het startpunt van de documentaire Welcome to Chechnya.

Want dit is precies wat er aan de hand is in de ultraconservatieve Tsjetsjenië. In deze Russische deelrepubliek zijn LGBTQ+'ers hun leven niet zeker. In een zuiveringsoperatie, die door de tirannieke president Ramzan Kadyrov wordt ontkend, zijn al enkele honderden opgepakt en gemarteld in geheime gevangenissen.

Welcome to Chechnya volgt een groep zeer moedige Russische activisten, die grote risico's neemt om LGBTQ+'ers Tsjetsjenië uit te smokkelen. Ze zorgen voor een (helaas betrekkelijk, want in Rusland…) veilig onderkomen en mobiliseren een internationaal netwerk waar de gevluchte LGBTQ+'ers (soms zelfs met hun hele familie) naar toe kunnen om een nieuw leven op te bouwen.

Anonimiteit voor zowel de LGBTQ+'ers als de activisten blijkt een groot goed te zijn om deze grove schendingen van het mensenrecht bloot te leggen, aan te tonen en te bestrijden. Op verschillende momenten vroeg ik me al of hoe het maken van deze documentaire de betrokkenen in gevaar bracht. Om de anonimiteit van de gevluchte personen te beschermen, heeft regisseur David Franc gezichten met deepfake-technieken digitaal veranderd.

Alle ogen en oren lijken momenteel gericht te zijn op de politieke ontwikkelingen in Amerika van autocraat Trump. Het zorgt ervoor dat we de situatie in de landen ten oosten van ons waar machtswellustige alleenheersers de mensenrechten ernstig schenden. Deze indringende documentaire is een niet te negeren oproep om hier in te grijpen.

Op momenten heeft Welcome to Chechnya zelfs wat weg van een ijzingwekkende thriller. Met verborgen opname-apparatuur en een hand-held camera maken we onderdeel uit van een klein team dat 'Anya', die dreigt vermoord te worden door haar familie, uit Tsjetsjenië probeert te smokkelen. Een verhaallijn die we kennen uit populaire televisieseries en blockbuster-films, maar dit is geen fictieverhaal. Dit speelt zich af in het hier en nu.

Meer details over IDFA en Queer Day vind je in de agenda of op IDFA.nl

*

Blijf op de hoogte!