De Tour is terug! Tijdens Sanne's LGBTOUR zie je Amsterdam pas écht door een roze bril! Mede door de bekende botenparade wordt Amsterdam beschouwd als een van de gay capitals van de wereld. Maar de queer geschiedenis van onze hoofdstad behelst natuurlijk heel wat meer dan de Gay Pride. Gids Sanne Pols nodigt je van harte uit om mee te gaan met haar LGBTOUR en zo de roze geschiedenis van de stad van binnenuit te beleven!
Foto's: Joan Cabalfin en Sanne Pols
Op een waterkoude zaterdagmiddag in december ga ik samen met twee vriendinnen midden op de Dam op zoek naar Sanne Pols. Het duurt niet lang of we hebben haar gevonden. Met een regenboogvlaggetje in de hand staat ze ons aan de voet van het Nationaal Monument al op te wachten.
Een kleine twee uur lang zal Sanne ons in het historische hart en het Wallengebied langs de meest verrassende plekken loodsen, waarvan zelfs mijn in Amsterdam wonende vriendinnen totaal geen idee hebben dat die zo nauw verbonden zijn met de roze historie van de stad. Het ene na het andere indrukwekkende verhaal komt voorbij. Allemaal zijn ze even bepalend voor 'onze' community en niet in de laatste plaats voor Sanne zelf.
Roze identiteit
Sanne (38): 'Toen ik in 2009 vanuit Tilburg naar Amsterdam verhuisde, wist ik niet beter dan dat ik hetero was. Totdat ik bij de studievereniging een meisje leerde kennen dat helemaal out 'n proud was. Aanvankelijk vond ik haar heel irritant. Maar ik vond het nog stommer dat ik steeds met haar bezig was in mijn hoofd. Op een dag stond ik me op mijn studentenkamertje weer eens op te tutten voor de spiegel, toen ik me realiseerde dat er maar één iemand was voor wie ik dat deed.'
De twee studentes kregen een relatie. Alle clichés over de liefde kwamen voor Sanne tot leven. Heerlijk! Maar het zorgde ook voor veel verwarring.
'Ik had zelf mijn seksuele identiteit nog niet aangepast, maar de buitenwereld reageerde ineens wél heel anders. Voorheen, als ik met mijn vriendje hand-in-hand op straat liep in Tilburg, keek niemand op of om. Laat staan dat iemand er iets van zei. Hier, in Amsterdam, ging het nooit onopgemerkt voorbij: hoofden die omdraaiden, duimen die omhoog gingen, maar ook scheldpartijen. Uit het niets, om niets anders dan dat wat liefde heet. Van de één op de andere dag ging anderen ineens ongevraagd mijn relatie goed- of afkeuren.'
Sanne vond het zó ingrijpend dat ze de ervaring graag wilde 'bewaren'. 'Actief, om er vooral niet aan gewend te raken. Ik wilde niet dat ik het gewoon zou gaan vinden. Want dat is het niet.'
Ze deelde haar persoonlijke verhaal op scholen, op werkvloeren en in het theater. Maar miste de échte connectie met haar toehoorders. 'Het samen delen van verhalen en ervaringen en zo onze queer geschiedenis maken en levend houden.'
Zo ontstond het idee om een roze stadswandeling te ontwikkelen. Sanne dompelde zich onder in de roze geschiedenis van de stad en ging op zoek naar échte verhalen uit het veld. 'Ik sprak onder meer mensen van het Amsterdam Museum en in de kroegen op de Zeedijk.'
Dit alles met als doel 'Amsterdam vanuit een historisch én queer perspectief te ervaren, waarbij de geschiedenis wordt verteld aan de hand van waargebeurde (lgbtqi)verhalen,' zoals Sanne het omschrijft op haar website.
Nooit hetzelfde
In november 2017 was de allereerste LGBTOUR een feit. Intussen heeft Sanne er al heel wat gegeven. Maar routine wordt het nooit. Elke tour is anders, vertelt ze.
'Ik heb een vaste route, maar er is altijd ruimte voor kleine veranderingen. Net waar ik zelf zin in heb of waar iemand om vraagt. We starten wel altijd op de Dam en eindigen bij Café Het Mandje op de Zeedijk. Het lijkt misschien heel 'random' wat ik doe, maar de tour zit heel precies in elkaar. Timing en ritme zijn heel belangrijk.'
Even terug naar die Dam, ook ons startpunt vandaag.
Bij het Nationaal Monument op de Dam worden elk jaar op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdacht. Maar wist je dat ook de roze driehoek, hét symbool van de homobeweging, zijn oorsprong vindt in die oorlog? En dat er ook een zwarte driehoek bestond? En dat het Homomonument is voortgekomen uit een stil protest van twee dappere voorvechters tijdens de Dodenherdenking van 1970?
Het is slechts een deel van de verhalen die Sanne daar vertelt. Behoorlijk zware kost. Niet per se iets voor een gezellige stadswandeling. Maar wil je een goed en volledig beeld krijgen, hoort dit erbij.
'Op de dam is het verhaal inderdaad behoorlijk zwaar,' zegt ze. 'Maar dat blijft niet zo. Halverwege is er tijd voor de deelnemers om hun eigen persoonlijke verhaal te delen, als ze dat willen natuurlijk. En ik sluit luchtig af bij 't Mandje.'
Een behoorlijk stuk van de wandeling loopt door en langs de Wallen, waar van oudsher veel queer verhalen te vinden zijn. Niet zo gek, aldus Sanne. 'Alles dat niet aansluit bij het hetero-normatieve, zoekt elkaar van oudsher op. Sekswerkers passen ook niet binnen de normatieve lijntjes.'
Bijzondere ontmoetingen
Een succesvolle tour staat of valt door het contact met en tussen de deelnemers onderling. Dat is iets dat spontaan moet ontstaan. Best spannend! Ook voor de gids.
Sanne: 'Ja, ik ben er elke keer nog steeds een beetje zenuwachtig voor. Ik hoop altijd dat mensen een open houding hebben en hun eigen verhaal willen delen. Dat verbindt. Anders ben ik alleen maar aan het zenden.'
Als dat dan lukt en die interactie ontstaat, gebeuren er onderweg soms kleine wondertjes. Zo herinnert Sanne zich nog goed hoe ze eens met een vader en diens zoon op pad was.
'Die jongen was net uit de kast en met zijn vader op reis. Ik zat midden in mijn verhaal toen ik op mijn schouder getikt werd door een man, een Syrische vluchteling. Die was afgekomen op mijn regenboogtas. Hij was op zoek naar Secret Garden, dat bekend staat als een veilige haven voor queer vluchtelingen. Met elkaar zijn we daar toen heen gewandeld. Onderweg vertelde hij dat hij zich heel onveilig voelde in het AZC waar hij zat, maar tóch een regenboogvlag had opgehangen.'
Het zijn deze ontmoetingen met gelijkgestemden waarom Sanne haar tour zo graag geeft. 'Het directe contact is zó mooi! Het voelt soms alsof ik zelf op reis ben. Na elke tour voel ik me natural high.'
Onze tour zit erop. We eindigen voor de ramen van Café 't Mandje en turen naar binnen. Met moeite kunnen we het befaamde uilenlampje ontwaren, dat vroeger als waarschuwing aan werd gedaan, wanneer er politie op de Zeedijk gespot was. Want tot 1971 was homoseksualiteit ook in ons land strafbaar!
Een drankje zou er nu best in gaan. Maar helaas, ook 't Mandje is dicht. Potdicht.
'Ik schenk onderweg altijd een keer Gold Strike, maar dat mag nu ook niet,' verontschuldigt Sanne zich.
Dus proosten we maar in stilte; op onze voorvechters en – vechtsters. Én een geslaagde LGBTOUR!
*
Toen Judith de LGBTOUR deed was het hartje winter en zag de wereld er anders uit door Covid-19. Sanne vertelt: 'LGBTOUR heeft meer dan een jaar stil gelegen door de pandemie. Ik heb alle queers en bondgenoten énorm gemist. Afgelopen paar dagen voor het eerst weer drie LGBTOURS gelopen op donderdag, vrijdag en zaterdag. En ik kan je vertellen, het was weer als vanouds: een natural high.'
Tijdens Pride Amsterdam dit jaar is de LGBTOUR helemaal terug!
Wil je alles leren over de roze kant van de geschiedenis? Kom dan mee met mijn LGBTOUR, een queer wandeling door het historische hart van Amsterdam. Onderweg ontdek je de verborgen verhalen van het Wallengebied en kom je te weten:
1). Waarom er in 1970 twee homomannen op de Dam zijn gearresteerd.
2). Wat eenhoorns en het Koninklijk Paleis met elkaar te maken hebben.
3). Hoe het geheime alarmsystemen van roze kroegen er vroeger uitzag.
Wanneer: 30, 31 juli + 1, 5, 6 en 8 aug. om 16.00u.
Tickets: á 25,- p.p.* - cash of bank app - te koop bij aanvang van iedere LGBTOUR@Nationaal Monument.
*Beperkte beschikbaarheid. Je kunt me herkennen aan mijn wuivende regenboogvlaggetje.
Sanne: 'Wees van harte welkom, de regenboog is voor iedereen!'
*
Blijf op de hoogte!