Op 9 november 2020 deed Arie Slob van Onderwijs een verontrustende uitspraak over reformatorische scholen. Volgens Slob zouden die het recht hebben om ouders van kinderen een verklaring te laten ondertekenen waarin ze homoseksualiteit afwijzen op basis van het geloof. 'Homoseksualiteit afkeuren mag, zolang scholen zorgen voor een veilig leerklimaat', zei minister Slob. 

Programmamaker Yora Rienstra was zo geschokt over deze uitspraak dat ze besloot aangifte te doen tegen minister Slob. Ze deelde dit besluit vervolgens op social media, waarna zij veel berichten ontving van (oud)leerlingen die hun ervaringen wilden delen over hun middelbare school. Yora ging het gesprek aan met deze jongeren, ouders en een aantal scholen, wat resulteerde in de VPRO-documentaire 'Ik deed aangifte tegen de minister van Onderwijs.'

Hoe is het nu écht om LHBTQIA+ te zijn op een streng religieuze school? Wij spraken Yora. 

Een diepgaand beeld

'De belangrijkste reden waarom ik deze documentaire ben gaan maken is omdat ik het gevoel kreeg dat iedereen een mening heeft over religieuze LHBTQ'ers op streng religieuze scholen, maar dat deze jongeren zelf nog vaak onder de radar blijven. Nadat ik op social media had gedeeld dat ik aangifte deed tegen minister Slob, kreeg ik berichten van verschillende jongeren die op reformatorische scholen hebben gezeten. Eén daarvan vertelde mij: 'Ik ben gay, en iedereen praat over ons, maar waar is onze stem?' En toen dacht ik: 'ja, inderdaad, wie zijn die mensen en waarom zijn ze zo onder de radar?' De verhalen van de jongeren, maar ook van de families en de scholen, zijn veel complexer dan ik in eerste instantie dacht. Met deze verhalen wilde ik een meer diepgaand beeld schetsen. Een andere reden waarom ik deze documentaire ben gaan maken is omdat ik gewoon heel nieuwsgierig werd naar de levens van de jongeren op die scholen. Vooral omdat mijn leven zó anders is. Ik zit zelf namelijk echt in een linkse progressieve 'gay' bubbel in Amsterdam, haha.'  

Niet zo zwart-wit

Begin dit jaar werd in een NRC artikel naar voren gebracht dat op de reformatorische school Gomarus in Gorinchem homoseksualiteit wordt gezien als 'zonde tegen de natuur.' Acht oud-leerlingen vertellen hoe zij werden gedwongen om uit de kast te komen op school. Hier was heel veel ophef over in de media, maar ook in de politiek. [Lees hier meer]  Niet alleen op Gomarus, maar op meerdere streng religieuze scholen in Nederland gebeuren dingen die anders kunnen. Maar het verschilt ook per school, het is allemaal niet zo zwart-wit.

'Soms weten de scholen zelf niet goed wat er bij gay jongeren speelt en hebben ze ook te maken met hun visie op het geloof die een homoseksuele relatie afwijst. Er is wel beweging gaande. Zo sprak ik een aantal oud-leerlingen die inmiddels zijn uitgenodigd op hun oude middelbare school, omdat ze willen praten over wat er gebeurd is. Het schoolbestuur wil meer kennis krijgen over wat deze jongeren is overkomen en hoe ze deze situatie kunnen verbeteren in de toekomst. Dat vond ik wel een mooie ontwikkeling. Een van de schoolleiders die ik sprak is ook 'De Roze Revolutie' gaan kijken.' 

Wij zijn geen 'gekkies'

'De leefsituaties van de leerlingen kun je ook niet zo makkelijk over één kam scheren. Zo heeft de ene leerling wel een tv thuis en is wat progressiever dan de ander. Je hebt te maken met verschillende stromingen. Eén van die oud-leerlingen vertelde mij in een gesprek: 'Als er dan zo'n nieuwsitem naar voren komt dan worden wij als gelovigen altijd gelijk weggezet als 'gekkies'.' Zo voelt dat natuurlijk niet als je uit die gemeenschap komt. Veel van die jongeren willen hun gemeenschap helemaal niet verlaten, dus het is een beetje kort door de bocht om te gaan roepen dat ze zich van hun gemeenschap moeten bevrijden. Wat de meesten wel willen, is dat de situatie beter wordt. Eén van de manieren waarop dat kan worden bereikt is om de seksuele voorlichting op de scholen verder uit te breiden. Ook is het belangrijk om te kijken wat het met gay leerlingen doet als je ze steeds mee geeft dat ze geen relatie mogen aangaan.' 

Je mag het wel zijn maar niet 'doen'

'Helaas is de seksuele voorlichting op religieuze scholen nog steeds wel heel minimaal. Als het over homoseksualiteit gaat wordt de les gegeven door een christen die zelf celibatair leeft. De leerlingen mogen eerlijk zeggen wat ze ervan vinden en dat is soms best confronterend. Het helpt in ieder geval wel om het gesprek te openen, alleen dat is nog steeds wel in de lijn van hoe de school erover denkt. Je mag het wel zijn maar niet 'doen'. Er zijn ook instanties die voorlichtingen geven aan docenten, zodat de leerkrachten zelf deze kennis kunnen implementeren in hun lessen. Die krijgen niet alleen seksuele voorlichting maar ook voorlichting over seksuele diversiteit. Deze instanties zeggen eigenlijk: 'Houd het gesprek open en begin niet gelijk over jouw visie op de bijbel.' Door dit soort initiatieven is er wel wat ruimte voor verbetering.' 

Niet alleen christelijke scholen

'Voor deze documentaire heb ik naast de reformatorische scholen ook gekeken naar de verschillende opvattingen over homoseksualiteit vanuit meerdere geloofsovertuigingen. Ik ben bijvoorbeeld ook in gesprek gegaan met een rabbijn op een orthodox-joodse school. Daar wordt vrijwel geen seksuele voorlichting gegeven. Dat is iets wat je thuis bespreekt met de ouders, vinden ze.' 

Jezelf zijn op school

'Ook op niet-religieuze middelbare scholen is nog veel werk aan de winkel. In een gesprek achter de schermen met het COC leerde ik dat scheldwoord nummer 1 nog steeds homo is en dat geldt op heel veel middelbare scholen. Het is dus niet zo dat niet-religieuze scholen kunnen denken: 'Oh, bij ons gaat dat allemaal wel vanzelf.' Het is vooral belangrijk dat de jongeren zich veilig voelen, en dan maakt het niet uit of je nu wel of niet op een religieuze school zit. Ik gun het de nieuwe generatie LHBT+ers zó om zich 'normaler' te gaan voelen. En dat bereik je niet alleen maar met voorlichting, want als er een sfeer op de school hangt waarbij je het gevoel hebt dat je jezelf mag zijn, dan is dat net zo doeltreffend.' 

Ik deed aangifte tegen de minister van Onderwijs is een co-productie van VPRO en Human Factor en is donderdag 5 augustus te zien om 20.55 uur bij VPRO op NPO 3.

Yora Rienstra (1981) is cabaretier, actrice en programma maker. Ze studeerde in 2006 af aan de Amsterdamse Toneelschool & Kleinkunstacademie. Yora maakte zes theaterprogramma's en was tot 2019 vaste presentatrice van het BNNVARA-programma Rambam. Ook presenteert ze de Nieuws Updates online bij het AD. 

*

Blijf op de hoogte!