IDFA 2021: Ze vormen een bijzonder, onbedoeld drieluik: Close to You, The End of Wonderland en Gabi, between Ages 8 and 13. Op één dag, en direct achter elkaar heb ik ze gekeken en het valt op dat alle drie de hoofdpersonen hetzelfde gemeen hebben, maar dit ervaren vanuit een andere perspectief en vanuit een andere generatie.

Het niet passen binnen de dwingende regels van de normatieve maatschappij is wat Cássio Kelm, Tara Emory en Gabi ervaren. Alle drie hebben ze hun eigen persoonlijke worsteling, problemen en vragen. Interessant maakt dat, met de gedeelde problematiek in het achterhoofd, ze zich in een andere levens- en/of transitiefase bevinden. Zo geeft Tara Emory op een gegeven moment aan 45 jaar te zijn, Cássio Kelm is ongeveer 35 jaar en Gabi bevindt zich – zoals de titel al duidelijk maakt – tussen de 8 en 13 jaar.

Zo veel verschillende in de levens van deze drie personen, en tegelijkertijd zo veel overeenkomsten. Alles vastgelegd met veel integriteit en subtiliteit. Vaak is er meer te lezen in het kleine gebaar dan in grootse botsingen of emoties. Want dat is ook iets wat de documentaires gemeen hebben: in alle films ontbreekt het grote drama, wat ruimte geeft aan kalmte, reflectie en vooral ook liefde.

Wat meer drama is voelbaar in How the Room Felt. Genomineerd voor de IDFA Award for Best First Feature, geeft deze documentaire ons een inkijkje in de levens van een groep lesbische en non-binaire vrouwen in de Georgische stad Kutaisi. Samen drinken, ruzie maken, feesten en praten. Ook hier geldt: er is vooral behoefte aan liefde en een safe space, te midden van een vaak vijandige samenleving.

Close to You

Zoek op internet naar de filmtitel 'Close to You' en je stuit direct op de muziekdocumentaire over het wereldberoemde duo the Carpenters. Het is niet de documentaire die dit jaar op het IDFA te zien is, maar de titel is wel gebaseerd op een nummer gezongen door Karen Carpenter. Het is niet de enige link tussen the Carpenters en deze documentaire. Zowel Karen Carpenter als de hoofdpersoon uit deze documentaire verbergen een geheim voor hun geliefde familieleden. Een geheim wat eenzaam maakt, en drukt op het levensgeluk en de gezondheid.

Regisseur en hoofdpersoon Cássio Kelm is een jonge non-binary trans man, die hormoontherapie ondergaat. Door de COVID-19-pandemie, besluit Cássio bij diens vader in een klein appartement in te trekken. Alleen, hij is niet op de hoogte van de veranderingen die Cássio ondergaat en ziet die nog steeds als zijn dochter.

Kleine momenten in het dagelijkse leven, zoals de was ophangen of schoonmaken, worden afgewisseld met persoonlijke transitie-ervaringen. Via de televisie en de radio die aanstaan in het appartement, krijgen we flarden mee van de nijpende en angstige situatie in Brazilië. Close to You is een heel persoonlijk en mooi document geworden waarin connectie, eenzaamheid, angst en liefde elkaar subtiel afwisselen. Aan het eind van deze Braziliaanse documentaire zie ik nog een belangrijke link tussen the Carpenters en het leven van Cássio Kelm: het gaat uiteindelijk om het accepteren van wie je zelf bent. 

The End of Wonderland

Het moet haar magnus opus worden. De veelzijdige kunstenaar Tara Emory werkt in haar schuur al jaren aan de trans sci-fi porn epic film 'Up Uranus'. Vanwege het minimale budget doet ze alles zelf: van het decor tot het camerawerk, van set design tot montage. Waardoor het - erkent ook Tara - inmiddels wel erg lang duurt om de film af te krijgen.

De Amerikaanse Tara is vooral beroemd door haar werk als trans pornoster. Volledig onder haar eigen voorwaarden en condities doet ze dit. Vanuit haar studio (in dezelfde schuur) produceert ze foto- en videomateriaal, wat via internet wordt aangeboden. Het blijkt vooral een manier om de rekeningen te betalen.

In de scenes uit het masterwerk 'Up Uranus', die we af en toe te zien krijgen, spat de tomeloze energie en onuitputtelijke creativiteit van Tara van het scherm. Ze geven een duidelijke illustratie van de denkwereld van Tara en bieden een welkome afwisseling binnen het intieme portret wat ontstaat aan de hand van gesprekken en beelden.

Naar mate de documentaire vordert, breken we geleidelijk door het professionele pantser van Tara heen. Ze verandert van een uitvergroot stripfiguur naar een openhartige trans vrouw, die worstelt met haar verleden, waaronder de verzamelwoede van haar vader en die van zichzelf, haar plek in het heden en twijfels die de toekomst met zich meebrengt.

Samen met de inventieve en creatieve beelden van 'Up Uranus', creëert The End of Wonderland een integer, betrokken en oprecht beeld van een kunstenaar die langzaam maar zeker haar plek als trans vrouw in deze wereld heeft weten te definiëren.

Gabi, between Ages 8 and 13

Vijf jaar langen volgen we Gabi; van haar achtste tot haar dertiende. Alles in haar leven draait om voetbal en beroemde voetballers. Het liefst draagt ze sportkleding en een petje op haar hoofd. Al direct wordt duidelijk dat zij zich niet thuis voelt bij de gendernormen zoals deze er nu zijn. In haar ogen zouden er geen verschillen moeten zijn tussen jongens en meisjes.

In de stad Stockholm wordt Gabi door haar klasgenoten geaccepteerd met haar (door de normatieve wereld gelabelde) jongensachtige gedrag, maar als ze verhuist naar het Zweedse platteland verandert dit. Ook de thuissituatie verandert. Waar ze eerst enig kind was, heeft haar moeder Tracy samen met haar stiefvader Thomas twee kinderen gekregen. Dan komt daar ook nog eens de pubertijd bij, met bijbehorende lichamelijke veranderingen.

De documentaire volgt Gabi, en toont een periode in het leven (die van pre-puber) die je niet vaak in films ziet. Het is een oprecht document, waarin de worsteling om jezelf te kunnen zijn, tegen de dwingende normen in, duidelijk in beeld wordt gebracht.

How the Room Felt

In een samenleving waarin je dagelijks te maken krijgt met geweld en haat, is het noodzakelijk om een safe space te creëren waar je elkaar kunt zien, kunt feesten, drinken en versieren. De lesbische en non-binaire queer personen die centraal staan in How the Room Felt hebben deze plek samen gecreëerd.

Het lokale vrouwenvoetbalteam van de Georgische stad Kutaisi bindt hen allen; sommige spelen in het team en andere zijn weer fervent aanhangers. Beelden van de groep worden afgewisseld met momenten uit het leven van verschillende individuen, en hun relatie tot elkaar. Het is een kleine gemeenschap.

Opvallend is dat de gewelddadige en haatdragende buitenwereld niet vaak ter sprake komt. We weten dat die er is, maar binnen hun eigen muren kiezen zij ervoor deze niet altijd een prominente plek te laten innemen. Samen ontdekken ze hier hun identiteit, het leven en de liefde.

IDFA 2021

Het internationaal Documentaire Festival Amsterdam vindt dit jaar plaats van 17 tot en met 28 november.

Op de site van IDFA vind je de 'Wegwijzer: It's a Queer World'. Hier zie je alle filmtitels van queerfilms die op het festival worden gedraaid. Twee films die ik helaas niet eerder kon zien, maar op het festival wel ga bezoeken zijn: Nitrate Kisses en Ultraviolette and the Blood-Spitters Gang.  

Net zoals voorgaande jaren organiseert IDFA ook dit jaar een Queer Day. Dit jaar is dat op maandag 22 november. How the Room Felt en The End of Wonderland worden ook op deze dag vertoond. Meer info vind je hier.

*

Blijf op de hoogte!