Ik was tweeëntwintig in de eerste helft van 1994, en bezig mijn identiteit als biseksueel jongensmeisje te ontdekken. Ik wist inmiddels dat ik vreemder was dan wie dan ook uit mijn omgeving…. Ik viel op meisjes, maar ook op vrouwelijke jongens en mannen in travestie. Wanneer ik zelf lingerie aantrok voelde ik mij op mijn beurt een travestiet, niet onplezierig maar wel verwarrend.

Ik schreef een brief naar Syntese, toentertijd een tijdschrift voor genderbenders in de breedste zin, en vroeg daarin of er anderen waren zoals ik. De brief werd geplaatst en kort daarop startte de correspondentie tussen toen nog René Stoute en ik. René stelde zich voor als hetero travestiet, getrouwd, twee kinderen. De bedoeling was mij een hart onder de riem te steken, maar zelf ongelukkig en levend in zijn werkkamer bood ons contact een weg uit zijn uitzichtloosheid.

Het klinkt gemakkelijk, maar dat was het zeker niet; worstelend met schuldgevoel koos René uiteindelijk voor zichzelf en trok bij me in. Na enige tijd werd duidelijk dat de travestie niet genoeg was, dat hij eigenlijk een zij was, en dit al vele jaren had proberen te ontlopen door stoer gedrag, drugsgebruik en tenslotte als huisvader. Ik hield vanaf het eerste moment van de mens en stond achter het pad dat hij/zij moest volgen.

Ook de transitie was niet meteen een kat-in-het bakkie; het duurde wel even voor Renee (inmiddels had zij er een 'e' achter geplakt) goed kon vertellen hoe het zat, zonder de vraag bij anderen neer te leggen. En toen dat eenmaal zo ver was startte de 'test van het echte leven' (reallife trial)  die destijds anderhalf jaar besloeg. Nog preoperatief en met alle ellende van haarepilatie, logopedie, en de hormonale tornado's was het op zijn zachtst gezegd een 'uitdagende tijd'.

Ook in ander opzicht was het geen gemakkelijke tijd; vrienden van wie je het niet zou verwachten haakten af, voor de jongste dochter was vooral het scheiden van haar ouders verdrietig.

René had in 1982 het Gouden Ezelsoor gewonnen met zijn debuut 'Op de rug van vuile zwanen'; gebundelde korte verhalen over drugs & gevangenis. Daarna volgden meer boeken. Over die junktijd, maar ook over travestie en uiteindelijk twee boeken over haar leven als vrouw. Inkomsten vielen na het uit de kast komen steeds meer weg. Sommige recensenten waren ronduit vals; die meenden dat 'Stoute zich om liet bouwen om zo meer boeken te verkopen' – hoe verzin je het.

Die laatste twee boeken; 'Waarom ik geen bloemenmeisje werd' en 'Uit een oude jas vol stenen'  waren voor haar zo belangrijk…_­­ helaas verkochten beide boeken voor geen meter. 'Uit een oude jas vol stenen' is een prachtboek, dat eerlijk verhaalt over haar transitie in die jaren negentig. Het verscheen in oktober 1999 bij Prometheus. Vijf maanden later stierf Renate (haar uiteindelijke naam) heel onverwacht, binnen twee weken, aan kanker. Ze was negenenveertig.

In 1997 begon ik zelf te schrijven over de transitie van mijn lief. Wat dat voor mij betekende als twintig jaar jongere, net uit de kast gekomen jongensmeisje. Waar zij lichamelijk steeds meer 'op slot' ging, opende mijn blik en verlangen juist meer. Het bood extra uitdagingen in onze bijna symbiotische relatie, waarin voor werkelijk vreemdgaan geen plaats was. Daarnaast had ik een kinderwens, wat in die tijd niet kon als partner van een transpersoon tijdens de real life trial. Haar behandeling zou on hold zijn gezet als ik voet bij stuk had gehouden om later alsnog moeder te worden middels haar ingevroren sperma.

Ik schreef 'Mijn vrouw was nooit een meisje' dus vijfentwintig jaar geleden, op de Brother wordprocessor waarop ook Renate haar eerdere boeken had geschreven. Ze keek vaak met me mee en coachte me. Na haar plotselinge dood zag ik een uitgave niet meer zitten, mede door mijn ervaringen met recensies op haar werk. 

Een jaar of tien geleden werd ik benaderd door schrijver David de Poel, die een biografie wilde schrijven over de auteur Stoute. David heeft mijn omvangrijke archief maandenlang in etappes heen en weer vervoerd om alle manuscripten, brieven, kaarten, publicaties, tekeningen enzovoorts te lezen en bekijken. Renate was een transseksuele vrouw, en als zij tijd van leven had gehad was die transitie langzaam op de achtergrond verdwenen. Nooit helemaal, want zij leefde zonder geheimen, maar wel minder prominent. Renate was een begenadigd auteur en een warme persoonlijkheid. Ze heeft een hard maar ook opwindend leven geleid. Zij verdient het om gekend te worden als mens, zoals iedereen die een of meerdere etiketten gekregen heeft in de eerste plaats mens is.

David's biografie is vernoemd naar Renate's laatste negen dagboeken; 'Oefeningen in dapperheid', en verschijnt vrijwel tegelijk met 'Mijn vrouw was nooit een meisje'.

Wat destijds ook onmogelijk was en nu een primeur beleeft: het debuut uit 1982 'Op de rug van vuile zwanen' verschijnt eveneens; in de 40-jarig jubileumeditie voor het eerst onder haar vrouwennaam. Voor mij als 'achtergebleven partner' een ontroerend moment van erkenning.

*

Mijn vrouw was nooit een meisje, Janis Wagemans

Bestel het boek bij Boekhandel Vrolijk, of ga naar De Platenslager, Bruna (Drossestraat), De Vries Van Stockum of Athenaeum in Haarlem, Savannah Bay in Utrecht of Boekhandel Van Piere in Eindhoven. 

Oefeningen in dapperheid,  David de Poel – meer info: Singel Uitgeverijen

Op de rug van vuile zwanen, heruitgave 40-jarig jubileum 2022, Renate Stoute: Singel Uitgeverijen