De drie 'eerste' exemplaren van de 16e editie van het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal zijn dinsdagmiddag, in het museum Beeld en Geluid in Den Haag, overhandigd aan radio- en televisiepresentator Mieke van der Weij, cabaretier Claudia de Breij en redacteur en columnist Japke-d. Bouma.

Alle drie hebben zij taal centraal staan in hun werk en door drie 'eerste' exemplaren uit te reiken, benadrukt Van Dale dat de Nederlandse taal veelzijdig wordt gebruikt, dat deze wordt gevormd door taalgebruikers van diverse pluimage en dat het woordenboek er is voor iedereen die van taal houdt.

De 16e editie van de Dikke Van Dale is gisteren verschenen. Deze met liefde en grafisch vakmanschap vormgegeven schatkist van het Nederlands weerspiegelt de taal, en de taal weerspiegelt de samenleving.

De drie boekdelen vormen samen een prachtige jubileumeditie: elk deel heeft een eigen kleur, het binnenwerk bevat steunkleuren en illustraties, en 150 taalverhalen geven deze editie een bijzonder inkijkje in 150 jaar samenleving, taal en 150 jaar Dikke Van Dale.

Jubileumeditie met 150 taalverhalen

Het is 150 jaar geleden dat Johan Hendrik van Dale voor het eerst zijn naam verbond aan de Dikke Van Dale. Deze jubileumeditie is verrijkt met 150 taalverhalen over 150 jaar taalgeschiedenis. De redactie schreef deze verhalen en geeft daarmee een inkijkje in het maken van de Dikke Van Dale door de jaren heen. Hoe veranderde de taal en hoe ging de redactie daarmee om? Deze verhalen staan verspreid door de drie delen en zijn geïllustreerd met infographics, tijdlijnen, kaarten, afbeeldingen van oude woordenboekartikelen en leuke lijstjes. Enkele titels van de taalverhalen zijn: Cosmetica, Bekenden uit de bioscoop, Waar zeggen we spijkerbroek en waar jeans? en Sinds wanneer is de Van Dale 'Dik'?

Nieuwe woorden

Nieuwe woorden hangen sterk samen met maatschappelijke of technologische ontwikkelingen en politieke of economische trends. Ze laten daarmee zien wat er in de samenleving speelt en hoe die verandert. Deze editie werd verrijkt met bijna 10.000 nieuwe woorden. Thema's als klimaat en duurzaamheid leverden woorden op als deelscooter, geo-engineering en klimaatrobuust. Financiën en economie gaven ons o.a. cryptomunt, fintech, flexmakelaar en platformeconomie. De coronacrisis liet haar sporen na met natuurlijk de anderhalvemetersamenleving, maar ook code zwart, knuffelcontact en postcovidsyndroom zijn opgenomen. De politiek is productief en voegde o.a. cancelcultuur, identiteitspolitiek en trumpisme toe.

Maatschappelijke thema's zoals diversiteit en inclusiviteit krijgen hun beslag met o.a. non-binair, regenbooggemeenschap en transactivisme. Ook de woorden genderdiversteit, sensitivityreader en inclusivisme zijn toegevoegd.

Tot slot zijn de sociale media een dankbare bron en brachten ze ons doxen, influencer, feitenvrij, hoodvlog en fabeltjesfuik.

Bekende taalgebruikers met woorden, uitdrukkingen en citaten

Ook in deze 16e editie zijn weer tal van woorden en uitdrukkingen opgenomen die door bekende mensen zijn bedacht, of die door hen bekend zijn geworden en daarna zijn ingeburgerd. Onder de bekende taalgebruikers bevinden zich schrijvers, politici, cabaretiers en journalisten.

Nieuw is bijvoorbeeld fabeltjesfuik van Arjen Lubach en het zkv (zeer korte verhaal) van schrijver A.L. Snijders.

De redactie van Van Dale vult soms de betekenis van een woord aan met een citaat van aforistische waarde, ofwel zinnen die kernachtig, verrassend of veelzeggend zijn. Enkele voorbeelden:

- 'Ik heb een heel zwaar leven, echt heel zwaar, moeilijk, moeilijk, moeilijk, moeilijk!" - Brigitte Kaandorp

- 'Binnen de perken zijn de mogelijkheden even onbeperkt als daarbuiten.' – Jules Deelder

- 'Een lezer is een reiziger, literatuur de wereld van zijn reislust.' – Hafid Bouazza

- 'Inparkeren, het is meten en weten en toch schat je het vaak te krap in.' – Marieke Lucas Rijneveld

En passages uit populaire liedjes worden soms zo vaak gebruikt dat ze uiteindelijk als uitdrukking in het woordenboek belanden, zoals:

- 'mag ik dan bij jou?' van Claudia de Breij

- 'een heel apart gevoel van binnen', van Corry Konings

-'van Afrika tot in Amerika', ontleend aan K3

Engels en andere talen

In de editie van 2022 zijn om precies te zijn 979 nieuwe Engelse trefwoorden opgenomen. Dat is ongeveer tien procent van het totale aantal nieuw toegevoegde woorden. Onder de Engelse nieuwkomers bevinden zich woorden zoals airfryer, awkward, big tech, bodyshaming, covid, fintech, influencer en streetfood.

Naast woorden uit het Engels zijn er in de 16e editie ook woorden opgenomen uit andere talen zoals labneh (Arabisch), penjing (Chinees), hygge, skaevehuse (Deens), gutmensch (Duits), corteo, lungo, peperonata (Italiaans), amigurumi, kamado, kawaii, matcha, ramen (Japans), lusitano, picanha (Portugees), dolmus, sucuk (Turks).

Genderinclusief met m/v/x

Veranderende opvattingen in de samenleving, waardoor het taalgebruik meeverandert, krijgen ook hun weerslag in het woordenboek. Een steeds grotere groep mensen verwijst met beroeps- en andere persoonsnamen niet meer naar een bepaald geslacht, en bedient zich in het dagelijks taalgebruik van genderinclusieve mogelijkheden. Daarom kregen bijna 15.000 beroeps- en persoonsnamen in deze editie de toevoeging m/v/x. Voorbeelden zijn: de minister, de voetballer, de held, de bakker of de crimineel. Bij de-woorden die duidelijk wijzen op het biologisch geslacht, zoals de vuilnisman, de non, de vader of de kraamvrouw, verandert niets: zij houden alleen een (m) of een (v).

Extra: Dikke Van Dale Online

Bij de aanschaf van de Dikke Van Dale hoort een jaar toegang tot de Dikke Van Dale Online. Behalve de rijke inhoud van de nieuwe jubileumeditie met 150 taalverhalen, biedt de Dikke Van Dale Online ook werkwoordrijtjes bij alle werkwoorden, hoorbare uitspraak, veel extra woordsamenstellingen, handige zoekmogelijkheden en een maandelijkse update van de inhoud. Bovendien is dit onlinewoordenboek via de Van Dale App te gebruiken op tablet en smartphone.

Op 22 maart 2022 verscheen de 16e editie van het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal – zoals de Dikke Van Dale officieel heet. Deze is te koop in de reguliere (internet)boekhandel en via de Van Dale-webwinkel. [ISBN: 9789460775963]

De introductieprijs van € 179 geldt t/m 19 april 2022. Vanaf 20 april 2022 is de prijs € 209.

Bij de aanschaf van de Dikke Van Dale hoort een jaar gratis toegang tot de Dikke Van Dale Online, te gebruiken op desktop en ook op tablet en smartphone via de Van Dale App.

www.vandale.nl 

*