De rechten van LHBTI+ personen worden definitief verankerd in artikel 1 van de Grondwet. De Senaat stemde op dinsdag 17 januari december in grote meerderheid voor een wetsvoorstel van D66, GroenLinks en PvdA. Het COC, dat bijna 20 jaar voor de wetswijziging heeft gepleit, is gelukkig en spreekt van een historische overwinning voor de regenbooggemeenschap.

'Dit is een historische overwinning voor de regenbooggemeenschap en een kroon op de jarenlange inzet van het COC', aldus een gelukkige COC-voorzitter Astrid Oosenbrug. 'We zijn Alexander Hammelburg, Laura Bromet, Habtamu de Hoop en hun voorgangers ontzettend dankbaar voor hun vele werk aan dit wetsvoorstel.'

'Het was een emotioneel moment toen de Senaat vanmiddag, na al die jaren, in grote meerderheid vóór Grondwettelijke erkenning stemde', aldus Oosenbrug. 'Eindelijk worden LHBTI+ rechten trots genoemd in artikel 1 en niet meer weggemoffeld.'  - COC Nederland.

Na bijna 20 jaar strijd voor onze rechten is het zover: seksuele gerichtheid is nu, vanaf 17 januari 2022 ook in Nederland in artikel 1 van de grondwet verankerd! Er waren 56 stemmen voor en 15 stemmen tegen. Concreet betekent dit een garantie dat onze rechten, zoals de mogelijkheid voor koppels van gelijk geslacht om te trouwen, in de toekomst niet zomaar ongedaan kunnen worden gemaakt. Dat dit geen fictie hoeft te zijn, blijkt onder andere uit de uitspraak van het Amerikaans Hooggerechtshof in juni 2022 dat we in ons artikel onlangs onder de aandacht brachten. Hierin werd op basis van beperkte bescherming in de grondwet het landelijk geldend recht op abortus geschrapt.

Wat er verandert

Nadat op 20 december 2022 nog een hoofdelijke stemming werd aangevraagd, was het dinsdag 17 januari zover. De Senatoren van D66, GroenLinks, PvdA, VVD, CDA, SP, ChristenUnie, Partij voor de Dieren, 50PLUS, Fractie-Otten en de OSF stemden voor het voorstel voor de Grondwetswijziging. De Senatoren van de Fractie-Nanninga, PVV, SGP Fractie-Frentop en Forum voor Democratie stemden tegen.

De Grondwet is de basis, de grondslag, van alle wetten waaraan je je moet houden. In Grondwet artikel 1 stond tot voor de wetswijzing:

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

In de artikel 1 Grondwet staat binnenkort:

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, seksuele gerichtheid en handicap of op welke grond dan ook is niet toegestaan.

Onder seksuele gerichtheid wordt bijvoorbeeld verstaan hetero- of homoseksualiteit, maar ook bijvoorbeeld biseksualiteit, panseksualiteit of aseksualiteit. Daarbij gaat het om de identiteit en het gedrag: zijn en doen. Het werd in het debat nog even benadrukt na een vraag van PVV kamerlid (Van Hattem) dat pedoseksualiteit strafbaar is en niet valt onder de bescherming van het nieuwe artikel 1.

Hoe zit het met de grondrechten voor gender?

Phillip Tijsma, als voorzitter van COC's Landelijke Werkgroep Politiek vanaf 2004 betrokken bij het pleidooi voor de Grondwetswijziging, geeft aan dat de grondrechten wat betreft genderidentiteit, genderexpressie en geslachtskenmerken in de grondwet vallen onder het gedeelte geslacht. 'Het is tijdens dit traject al 5 of 6 keer bevestigd door de regering en de partijen die het wetsvoorstel hebben ingediend. De verslaglegging van het debat, de notulen, zijn onderdeel van het voorstel. Dus als een rechter gaat kijken hoe artikel 1 van de grondwet bedoeld is, dan staat dit in de stukken van de wet. Natuurlijk moeten we in de gaten houden of het volstaat, maar ik denk zeker dat het goed is dat het zo duidelijk en zo vaak is uitgesproken.'

Waarom de aanpassing in de grondwet belangrijk is

Concreet betekent deze verandering van de Grondwet een garantie dat onze zwaar bevochten rechten blijven bestaan, ook als de politieke wind onverhoopt zou keren ten nadele van de regenbooggemeenschap. Want de Grondwet pas je niet zo makkelijk aan. Philip: 'De bescherming tegen LHBTIQA+ personen is een opdracht aan de politiek en deze verandering in de Grondwet is de garantie dat onze rechten niet zomaar ongedaan kunnen worden gemaakt. Je wilt dat de politiek dit onderwerp serieus neemt en het opneemt tegen LHBTI+ discriminatie.'

Vrijheid van trouwen

Hélène Faasen, de eerste vrouw die in Nederland trouwde met een vrouw (2001), geeft aan dat deze wetswijziging een gevoel van veiligheid en opluchting brengt.

'Je weet dat als iets in de grondwet geregeld is en expliciet benoemd, het niet meer afhankelijk is van interpretatie. Dat geeft ook een zekerder gevoel: Als je kijkt wat er op andere plekken in de wereld gebeurt en als je ziet dat rechten ook weer kunnen worden teruggedraaid, dan is het wel heel fijn dat je dit in de grondwet hebt zitten.'

'Toen wij gingen trouwen vond ik dat wel even spannend, iedereen wilde reageren omdat het zo publiekelijk werd. Die media-impact was zo groot, dat had ik echt onderschat, maar wij kregen ontzettend veel positieve reacties na ons huwelijk. En uit zeer diverse hoeken, dus zowel uit de progressieve hoek en juist ook uit de streng Christelijke hoek. Het speelde denk ik mee dat het ging over permanent voor elkaar kiezen. Het vooroordeel wat vaak heerst is dat homo's of lesbiennes van de ene naar de andere relatie gaan. Als je trouwt is dat een ander verhaal.

Bovendien is het mooie van Nederland dat we een scheiding hebben van kerk en staat. Wij gingen een burgerlijk huwelijk aan, zoals iedereen dat kan doen. Een kerkelijke zegen staat daar los van, dat mag elk kerkgenootschap zelf beslissen. Die vrijheid van godsdienst die hebben we nog steeds, die verliezen we nu ook niet. De vrijheden zijn nu allebei beschermt in de grondwet.

In de tijd dat wij trouwden in Amsterdam was er een hele positieve vibe: we hadden de Gay Games gehad, er waren dingen veranderd in de wet… Het was een hele positieve periode en helaas is dat tegenwoordig soms minder. Geweld op straat tegen homo's en lesbiennes is toegenomen sinds die tijd. Ik heb er geen sociologisch onderzoek naar gedaan, maar kijk eens naar de korte lontjes waar iedereen over klaagt. We zouden een opener dialoog met elkaar moeten aangaan en veel meer met elkaar samen moeten leven. Begrip voor elkaar hebben en de tijd nemen om naar elkaar te luisteren.'

Historisch kippenvelmoment

Phillip Tijsma heeft het over een historisch kippenvelmoment en vertelt graag over het begin om te komen tot de dag van vandaag waarop de Grondwet is aangepast. 'Ik voel me er vanuit het COC erg bij betrokken. We zijn veel dank verschuldigd aan de indieners van dit voorstel: Alexander Hammelburg, Laura Bromet, Habtamu de Hoop, Boris van der Ham, Naïma Azough, Anja Timmer, Vera Bergkamp, Nevin Özütok en Kirsten van den Hul.

Het begint bijna 20 jaar geleden, in april 2004. 'Toen stelden we de gebrekkige bescherming door de Grondwet als COC voor het eerst aan de orde. We hadden daarvoor een opinie artikel geschreven, wat toen werd geciteerd in de Kamer door Boris Dittrich, destijds Tweede Kamerlid van D66: 'Het COC roept op tot verankering van onze rechten in de Grondwet, wil de regering hier mee aan de slag gaan?'

De regering reageerde op de oproep van Boris Dittrich: 'Nou daar gaan we eens onderzoek naar doen.' Het heeft jaren geduurd, er kwam meer onderzoek en meer onderzoek, maar er kwam geen concreet voorstel.

In 2010, dus 6 jaar nadat Dittrich de oproep deed, hebben Boris van der Ham (D66), Anja Timmer (PVDA) en Naïma Azough (GroenLinks) samen het initiatiefvoorstel ingediend. Daar waren we heel blij mee, maar er was nog geen tweederde meerderheid voor. Dus toen zijn we daar aan gaan werken. In 2017 waren we al een tijdje in gesprek met het LHBTI netwerk van het CDA, zij hebben toen een wijziging van het CDA verkiezingsprogramma voorgesteld. Daarin werd dit wetsvoorstel opgenomen en dat heeft het gehaald. Een paar weken later waren er verkiezingen en toen sloten wij een Regenboog Stembusakkoord met acht politieke partijen. Daar stond dit onderwerp ook in en toen was de meerderheid in inzicht. Dingen veranderen, de ChristenUnie heeft nu bijvoorbeeld ook LHBTI-kandidaten. Kort na het Regenboog Stembusakkoord ging de parlementaire behandeling van start en nu is de allerlaatste stap van het traject gezet. Een historisch en emotioneel moment!'

*

Blijf op de hoogte!