Sinds de Russische invasie in Oekraïne gaat er veel aandacht uit naar Oost-Europa. Hoe zit het daar met de omstandigheden voor de LHBTI+-gemeenschap? Internationaal projectmanager Shamla Tsargand van COC Nederland vertelt ons over steun aan de beweging in Centraal- en Oost-Europa.
Shamla is een strijdvaardige 38-jarige vrouw die zeer betrokken is bij situatie voor de LHBTI+-gemeenschap in Oost-Europa. Ze houd zich bij het COC in het bijzonder bezig met de ondersteuning van de LHBTI+ beweging in Centraal- en Oost- Europa.
Shamla is geboren in Afghanistan en ging op 6-jarige leeftijd naar Rusland. Vervolgens kwam ze in Oekraïne terecht, daarna ging ze naar Letland en nu woont ze inmiddels 9 jaar in Nederland.
Shamla: 'Het voelt voor mij zo dat ik tot deze planeet behoor, niet een bepaald land. Als je zelf tot een minderheid behoort, dan kun je het lijden van andere minderheidsgroeperingen zien. Vervolgens kun je een besluit nemen. Je besluit of iets is zoals het is, of je iets wilt veranderen, zoveel als je kunt. Ik heb voor dat laatste gekozen: ik ben een vechter en ik haat onrechtvaardigheid.'
Shamla laat het niet bij woorden. In de afgelopen jaren werkte ze aan het verbeteren van mensenrechten op tal van gebieden. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het tegengaan van mensenhandel, LHBTI+-rechten, arbeidsmigratie en vluchtelingenrechten. Dit deed ze op verschillende soorten niveaus in heel Europa. Mensenrechten zoveel mogelijk beschermen, dat is haar doel.
Op veel plekken is het lastig om hulp te verstrekken
COC Nederland berichtte op 13 december (2022) dat de Tweede Kamer geld uittrekt voor steun aan de LHBTI+-beweging in Centraal- en Oost-Europa. Goed nieuws, alleen zo eenvoudig is dat helpen niet.
Deze regio is erg groot. Het gaat niet alleen over Rusland en Oekraïne, maar ook over bijvoorbeeld Polen, Hongarije en Belarus. 'Elk land heeft zijn eigen uitdaging', geeft Shamla aan.
Polen
Shamla: 'Polen volgt op LHBTI+ gebied de politieke ontwikkeling in Rusland. Ook daar is de situatie de laatste jaren verslechterd voor de LHBTI+-gemeenschap. Op dit moment kunnen we nog weinig betekenen voor deze landen omdat er nauwelijks financiering beschikbaar is. We hopen dat de Nederlandse regering middelen beschikbaar zal stellen om de beweging daar te steunen. In Polen zijn er ondertussen zogenaamde LHBT-vrije zones. Het gaat hierbij om een derde van het gehele Poolse grondgebied.
Hongarije
Hongarije had in 2021 nog een walgelijke wet aangenomen die het leven als LHBTI+-persoon een stuk moeilijker maakt. Deze Hongaarse wet verbiedt het verstrekken van informatie over LHBTI-personen aan personen jonger dan achttien jaar. Aangezien jongeren in theorie alle publieke informatie tot zich kunnen nemen, snoert men met deze wet in praktijk de regenbooggemeenschap compleet de mond.
In de Hongaarse grondwet staat dat 'de moeder een vrouw is en de vader een man'. Ook kent Hongarije een wet die het voor trans personen onmogelijk maakt om hun officiële geslachtsvermelding te wijzigen.
Rusland
We berichten al eerder dat de situatie in Rusland steeds extremer is. Allerlei LHBTI+-uitingen zoals hand in hand lopen als paar van gelijk geslacht, een regenboogvlag uithangen, praten over homoseksualiteit (wat volgens de wet 'propaganda' zou zijn) of homoseksuele films op het internet? Ze behoren allemaal tot de potentieel strafbare uitingen.
Belarus (Wit-Rusland)
Shamla: 'In Belarus wordt de situatie ook steeds erger, het is hartverscheurend. Omdat communicatie met activisten in dat land vrijwel onmogelijk is, weten we niet wat er in dat land momenteel precies gaande is.
Het reisadvies van de Nederlandse overheid voor Belarus is nu rood vanwege mogelijke beschietingen. Opmerkelijk genoeg meldt het reisadvies niets over het LHBTI+-klimaat. Terwijl het leefklimaat voor LHBTI+-ers veel te wensen overlaat. Sinds 2014 is er al sprake van meer intimidatie van de politie naar LHBTI+-personen. Ook voor Polen en Oekraïne meldt de Nederlandse overheid overigens niet iets over het LHBTI+-leefklimaat in het reisadvies.
Idris Arsamikov
Hoewel steunen van de beweging in de regio vaak lastig is, doet het COC zijn best, ook voor individuele gevallen. Zoals voor de 28-jarige Idris Arsamikov. Hij is een homoseksuele vluchteling uit Tsjetsjenië, waar homoseksuelen worden vervolgd, gemarteld en vermoord. Hij ging terug naar Rusland voor de uitvaart van zijn vader, maar werd gearresteerd en naar Tsjetsjenië gestuurd. COC is bang dat hij daar groot gevaar loopt en vroeg de afgelopen tijd aandacht voor zijn veiligheid.
Tsjetsjenië is een autonome deelrepubliek van de Russische Federatie. De deelrepubliek telt circa een miljoen inwoners en ligt in de noordelijke Kaukasus. De president Raman Kadyrov zegt ronduit: 'Er leven geen homoseksuelen in Tsjetsjenië.' Shamla: 'Ik hoop dat we Idris weer vrij krijgen. Als je hem wilt steunen, kun je een e-mail sturen aan de Tsjetsjeense autoriteiten.'
Wat het COC doet
Shamla: Als COC proberen we altijd de LHBTI+ gemeenschap in een land te bereiken, dat geldt ook voor de beweging in Centraal- en Oost Europa. Zij geven aan wat ze van ons nodig hebben en dat proberen we dan te bieden. De lokale beweging weet immers het best wat er moet gebeuren om de situatie voor LHBTI+ mensen te verbeteren. Dat kan uiteenlopen van financiële ondersteuning tot advies of gebruik van ons internationale netwerk. In andere gevallen is onze rol vooral om contact op te nemen met autoriteiten en te pleiten voor verbetering van de mensenrechten van LHBTI+ personen, bijvoorbeeld bij de Verenigde Naties. Ook dat doen we uiteraard in overleg, en vaak samen, met de lokale LHBTI+ beweging. In het geval van Idris hebben we – in overleg met regionale activisten - contact opgenomen met Nederlandse en Europese autoriteiten, om hen te vragen of ze actie wilden ondernemen.'
In Oekraïne onderhouden we contact met kleine organisaties die LHBTI+ mensen steunen. We hebben de donaties die we afgelopen jaar voor Oekraïne ontvingen gebruikt voor de meest basale hulp voor de LHBTI+ gemeenschap. Denk hierbij aan huisvesting voor mensen die moeten vluchten, voedsel, dekens, medicijnen, matrassen, hiv-medicatie en psychologische hulp. Shamla: 'Dankzij die donaties hebben we duizenden mensen een beetje veiligheid kunnen bieden.'
'Oekraïne was ook voor de oorlog niet altijd een prettig land voor LHBTI+-personen om te wonen. Nu zien we dat transgender personen in transitie soms het leger in moeten. Hormonen voor behandeling zijn vaak beperkt verkrijgbaar, een moeilijke situatie voor trans personen.'
Helpen
Als je de LHBTI+ gemeenschap in Oekraïne wilt steunen, kan dat nog steeds. Bijvoorbeeld via een Tikkie of door een bedrag over te maken naar rekeningnummer NL84 ABNA 05188 61 457 t.n.v. COC Nederland onder vermelding van 'Crowdfunding Oekraïne'. Zie ook COC.nl.
Voor Idris is er de actie bij Amnesty International waarbij je een mail kunt sturen naar de Tsjetsjeense autoriteiten. Hierin staat een uitgebreide oproep voor vrijlating.
*
Blijf op de hoogte: