Vasiliki Belia is gek op lesbische stripverhalen. Als PhD-kandidaat aan de Universiteit Maastricht doet ze onderzoek naar stripverhalen die gaan over het feministische verleden. Lees hier meer over haar onderzoeksproject Redrawing Feminism.

Vorig jaar sprak ik Vasiliki over het eerste deel van het onderzoeksproject: een expositie over lesbische strips. De expositie, genaamd Graphic Sapphic, vond plaats bij IHLIA in de Openbare Bibliotheek in Amsterdam (OBA).

Vasiliki liet mij weten dat ze inmiddels bezig is met het tweede onderdeel van haar onderzoeksproject. Ze schreef onlangs een essay over lesbisch feminisme. In dit essay analyseert Vasiliki het boek Sensible Footwear: A Girl's Guide, van de lesbische striptekenaar Kate Charlesworth. Ze onderzoekt hierin de rol van de lesbienne in de collectieve herinneringen aan lesbisch feminisme. - Het essay lees je hier.

Op 8 oktober is het International Lesbian Day: een mooi moment om samen met Vasiliki in het thema 'lesbisch feminisme' te duiken.

We gaan eerst nog even terug naar de expo 'Graphic Sapphic.' Hoe kijk je daarop terug?

'Ik vond het superleuk om de tentoonstelling samen te stellen. Omdat ik me in de rest van mijn onderzoek bezighoud met hedendaagse feministische strips, en niet met lesbische strips van de jaren '70 tot en met de jaren '90, was het wel even schakelen. Ik had nog  niet eerder een tentoonstelling samengesteld, ik ben blij dat ik uit mijn 'comfortzone' ben gestapt, want het resultaat was echt geweldig!

De dag van de opening was erg druk. Er was maar plaats voor 50 mensen, maar er kwamen meer dan 70 mensen opdagen. We wisten niet waar ze moesten zitten! IHLIA vertelde mij dat ze nog nooit zoveel mensen van alle generaties bij elkaar hadden gezien. De striptekenaars waren er zelf ook en nodigden hun vrienden uit. Ze zijn inmiddels al in de 70, dus zij behoorden tot de oudere generatie in het publiek. Er zaten ook veel jongeren bij, dus het publiek was erg divers.

Het was bijzonder om te zien dat er ook onder de jongere generatie veel interesse was voor queer stripverhalen. Zo mailde een jonge queer striptekenaar mij laatst, dat hij een boek met allerlei korte stripverhalen van queer kunstenaars aan het samenstellen is. Dat vond ik geweldig om te horen!'

Lesbische cartoonisten

'In de tentoonstelling 'Graphic Sapphic' richtte ik me op lesbische strips van de jaren '70 tot de jaren '90. De kunstenaars die de strips maakten waren in die tijd nog jonge activisten en cartoonisten. Ik interviewde de kunstenaars over hun werk en liet daar korte fragmenten van zien in de tentoonstelling. De cartoonisten waren allen actief binnen het feministische en lhbt-activisme in Nederland en het Verenigd Koninkrijk, dus daar konden ze veel over vertellen. Bovendien was het mooi om te zien dat de strips veel als politiek instrument werden gebruikt. Ik leerde veel over lesbische subculturen in beide landen. Dat zijn gemeenschappen van lesbische vrouwen die elkaar vinden vanwege gedeelde interesses en ervaringen. Met name in de jaren '70 en '80 waren lesbische subculturen erg actief in cafés, clubs en boekwinkels.'

Bestaan lesbische subculturen nog steeds?

'Ze bestaan nog wel, maar ze zijn niet meer zo groot en actief als in de jaren '70 en '80. Dat is niet per se slecht. Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen zijn veel meer geaccepteerd. Ik denk dat er minder behoefte is aan een aparte subculturele ruimte. In Amsterdam zijn er nog steeds enkele queer cafés voor vrouwen zoals Saarein, die toen al flink op dreef waren en vandaag de dag nog steeds floreren. Dat is mooi om te zien. Maar er zijn nu ook veel andere ruimtes die meer openstaan voor queer mensen, inclusief trans- en non-binaire mensen. Er is nu meer vrijheid voor mensen om hun identiteit te omarmen en hun leven te leiden zoals ze dat willen. Ik denk niet dat dit uitsluitend het resultaat is van het lesbische feminisme, maar het heeft er wel veel aan te danken.' 

In jouw artikel over het boek van Kate Charlesworth bespreek je lesbisch feminisme. Wat is dat precies?

'Ik definieer lesbisch feminisme als een beweging die heeft nagedacht over hoe seksualiteit en gender sociaal georganiseerd zijn, en die daarbij de heteronormatieve aannames van de feministische beweging in twijfel trekt. De lesbische feministische beweging was heel radicaal in de jaren '60 en '70. Dat was ook wel nodig, want in die tijd leefden vrouwen in een wereld die door mannen werd gedomineerd.'

Los van de normen

'Lesbische feministen trekken het idee dat de meeste vrouwen van nature heteroseksueel zijn in twijfel. Als je jezelf identificeert als lesbienne, betekent dit dat je je aandacht richt op vrouwen in plaats van mannen. Deze verschuiving in perspectief zorgt ervoor dat je je vrouw-zijn op een nieuwe manier leert bekijken, los van de normen die door mannen zijn vastgesteld. Het stelt je in staat om je eigen vrouwelijke identiteit te begrijpen zonder te worden beïnvloed door patriarchale ideeën. Sommigen gingen zelfs zo ver om het idee van 'vrouw-zijn' als een natuurlijke categorie in twijfel te trekken. Net zoals het gezin en heteroseksualiteit, zagen ze gender ook als een sociaal construct dat ons is aangeleerd. Het lesbisch feminisme streefde er dus naar om vrouwen