Een feestelijk jaar voor de Roze Filmdagen: het filmfestival viert het 25-jarige jubileum. Zo'n mijlpaal zorgt er onvermijdelijk voor dat we reflecteren op het verleden en vooruitkijken naar de toekomst. Iedere editie van het festival zijn er weer films die me weer onomwonden duidelijk maken dat een roze filmfestival belangrijk is. Dit filmfestival is voor mij ieder jaar weer een hoogtepunt. Zonder uitzondering weet het Roze Filmdagen-team urgente, intrigerende en vermakelijke films te programmeren.

De LGBTIQ+ community wordt nog steeds op zo veel plekken onderdrukt, gediscrimineerd en krijgt te maken met geweld. Deze verhalen moeten verteld blijven worden. Gelukkig is er ook ruimte voor films die hoop bieden en laten zien dat liefde overwint. Ook die verhalen zijn belangrijk om te tonen. Om hier even stil bij te staan.

Dit jaar is het voor het eerst dat je films op diverse festivallocatie in Amsterdam kunt zien én er een online aanbod is. Het festival vindt plaats van 10 tot en met 20 maart. Kijk voor meer informatie en het hele programma op de website: www.rozefilmdagen.nl. Hieronder alvast een kleine selectie uit de programmering van dit jubileumjaar.

As We Like It

Rosalind is de heldin en hoofdpersoon van het toneelstuk As You Like It uit 1600 van William Shakespeare. Heldin Rosalind slaat, samen met haar nicht Celia, op de vlucht voor de vervolging in het hof van haar oom om uiteindelijk liefde te vinden in het Woud van Arden. In het stuk vermomt ze zichzelf als een man en uiteindelijk trouwt ze met Orlando. Rosalind, bekend om haar veerkracht, snelle humor en schoonheid, is een belangrijk personage in Shakespeare zijn As You Like It.

Dat is in deze filmadaptatie uit Taiwan niet anders. En ook hier weerlegt Rosalind (Puff Kuo) de genderconventies en houdt ze er uitgesproken feministische denkbeelden op na. Iets wat alleen maar nog meer versterkt wordt doordat alle rollen door vrouwen worden ingevuld. Ja, de mannen in deze film hebben borsten, stoppels op de kin en een vaak ook een snor. Centraal staat nog steeds de verliefdheid tussen het jonge hetero-koppel, hoewel Orlando (Aggie Hsieh) heel even denkt verliefd te zijn op een man, namelijk Rosalind die vermomd is als Roosevelt.

Het is een (kleur)rijke fantasiewereld, waar je onvermijdelijk in wordt meegezogen. Laat je meeslepen in de overdaad aan beweging, muziek en kleuren. Soms nog eens extra versterkt door animaties en geluiden. In een tijd waarin het offline en online leven totaal met elkaar vervlochten zijn, vlucht Rosalind naar een gebied zonder internet. Een noodsignaal naar de politie gaat via vuurwerk, en tekstberichten worden afgeleverd door bezorgers op scooters.

Je ziet tegenwoordig wel vaker trucjes in films om te zorgen dat de snelheid waarmee mobiele telefoon berichten kunnen bezorgen en het internet vragen beantwoord, niet een 'verpestende' rol spelen binnen het plot. In As We Like It is dit wel heel inventief opgelost: een bewust WiFi-vrije zone. Met slogans als 'No WiFi is Better Life!' en 'In Heaven There is No Internet' is onmogelijk om de aanklachten tegen de dominante social media platformen niet te zien.

Het aannemen van een nieuwe identiteit geeft Rosalind de mogelijkheid om op verkenningstocht te gaan en te doen en laten wat ze wil. Dus laat je niet op het verkeerde been zetten door de zoetsappige en fantasierijke vormgeving, de boodschap van de makers is serieus en urgent: het is tijd om de traditionele genderrollen overboord te gooien. Blijf ook even zitten tijdens de aftiteling, want de film is niet alleen opgedragen aan Shakespeare, maar ook aan het patriarchaat die het niet toelieten dat vrouwelijke acteurs op het podium stonden.

Comets (kометы)

Wanneer in Georgië een film de liefde tussen twee mannen of twee vrouwen laat zien, is het een risico om ernaar te gaan kijken in de bioscoop. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de film And Then We Danced, over de liefde tussen twee mannelijke leden van het Georgian National Ensemble, een traditionele dansgroep. Lees er dit artikel in de NY Times er maar op na. Dit is helaas slechts een van de vele voorbeelden van geweld en intolerantie tegen de LGBTIQ+ gemeenschap. Maar gelukkig weerhoudt dit Georgische makers er niet van om toch werk te blijven maken.

De Roze Filmdagen heeft dit jaar de Georgische film Comets (kометы) van Tamar Shavgulidze geprogrammeerd. Hierin keert de 55-jarige Irina (Nino Kasradze) terug naar het zomerhuis waar ze haar jeugd heeft doorgebracht. Zonder waarschuwing stapt ze, onderweg naar het vliegvel, op een middag de tuin van Nana (Ketevan Gegeshidze) in. Al snel blijkt de twee in hun jeugd onafscheidelijk waren en er romantische gevoelens hadden voor elkaar; iets wat niet onopgemerkt bleef in de kleine gemeenschap.

Halve zinnen, ogen verborgen achter een zonnebril, onderzoekende blikken en (on)uitgesproken gevoelens. De gemeenschappelijke liefdesgeschiedenis van deze twee vrouwen levert die middag in de tuin afstandelijke, en dan weer intieme en kwetsbare momenten op. Teder en tegelijkertijd toch afstandelijk.

Ik heb het even moeten opzoeken: een komeet is een ijzig, klein lichaam van het zonnestelsel dat, wanneer het dicht bij de zon komt, opwarmt en gassen begint af te geven. Deze gassen, coma genaamd, bestaat over het algemeen uit 90% water (als ik het niet juist heb, laat het me weten!) Er is dus een theorie die meldt dat het water op onze planeet door kometen is achtergelaten. Is het om ons duidelijk te maken dat zonder kometen, en water dus, het menselijke leven niet bestaat, en dat dit ook geldt voor de liefde?

Colors of Tobi

Opgroeien in een klein dorpje in Hongarije en uitkomen als trans. De 16-jarige tiener die we volgen in deze documentaire neemt de naam Tobi aan. Hij is vastbesloten om man te zijn en worstelt tegelijkertijd met opgroeien. Hij vindt steun in de trans community, maar realiseert zich op een moment dat deze community ook bepaalde verwachtingen met zich meebrengt. Na veel getwijfel (we zijn ongeveer twee jaar verder) durft hij het zijn ouders te vertellen: hij is non-binair. Tobi: 'I like the way I am. So I'd like to live without labels. Everything is genderless.' De ouders horen dit woord voor het eerst en begrijpen het nog niet. Maar accepteren doen ze het wel.

Het indrukwekkende is dat de documentaire Colors of Tobi niet alleen over de zoektocht van de non-binaire jongere Tobi gaat, maar evenzeer over de weg die de moeder (en wat minder in beeld gebracht ook die van de vader) bewandelt binnen dit proces. Eerlijk en oprecht benadert Éva ieder vraagstuk, spreekt ze haar twijfel uit zonder te oordelen. Ook zij moet afscheid nemen van voorheen vastomlijnde denkbeelden en ideeën, en een toekomst die ze voor ogen had. Dit doet ze, ook al heeft Tobi daar (soms logischerwijs, want het is voor henzelf al complex genoeg) geen oog voor of boodschap aan. Met haar oneindige liefde is er ze er altijd voor Tobi.

Ook al heb je begripvolle ouders die je steunen in je ontwikkeling en zoektocht naar je identiteit, het blijft een keiharde strijd. In 2020 werd een wet aangenomen die de wettelijke erkenning van transgenders en intersekse mensen in Hongarije verbiedt. Afgelopen jaar nog werd in Hongarije een wet aangenomen waarin het verboden is om homoseksualiteit en verandering van sekse te 'promoten' onder minderjarigen. Boeken, films en andere media met seksuele inhoud die niet heteroseksueel is, worden verboden. Ook reclame-uitingen waarin homo- of transseksualiteit wordt 'genormaliseerd' mag niet meer worden getoond. Ik vraag me af hoe het nu met Tobi is, want deze hoopvolle documentaire is gemaakt in 2019.

Sweetheart

De 17-jarige sociaal onhandige, slimme en wat eenzame Britse tiener AJ wordt door haar moeder meegesleept naar een vakantiepark in Dorset. In een poging om zich verder van de wereld te distantiëren, draagt ze als statement een kleurrijk vissershoedje en een grote roze vliegenierszonnebril. Naast haar moeder, die haar steevast April blijft noemen en niet haar zelfgekozen naam AJ, zijn ook haar jongere zusje Dayna, zwangere oudere zus Lucy en haar opgewekte partner Steve mee naar de kust.

Haar moeder had een rustgevende en welverdiende vakantie in het hoofd, maar er blijkt te veel onuitgesproken frustratie en onverklaarbare woede te zitten bij AJ om zich hierin zomaar te voegen. What is wrong with me?! I am seventeen; that is what is wrong with me!' reageert ze op een verwijt van haar overbezorgde moeder.

Dan krijgt de vakantie van AJ een ongeziene wending als life guard (klinkt toch beter dan badmeester...) Isla bij het zwembad verschijnt. Omringd door fitte, zongebruinde en stoere jongens, zoekt Isla contact met AJ. Het maakt van Sweetheart een leuke, ongecompliceerde (voor AJ wat gecompliceerder) coming-out story. Het doet verlangen naar de zon en de zomervakanties waarin zomaar ineens alles mogelijk bleek.

Rebel Dykes

'We weren't lesbians, we were dykes!' De boodschap in de Britse documentaire Rebel Dykes is ondubbelzinnig. Deze vrouwen, vaak ook punk, namen geen genoegen meer met braaf gedrag, maar gedroegen zich zoals ze zelf wilden. Politiek erg bewust, maar tegelijkertijd ook erg 'naughty'. Het stoute gaat hier vooral over de link naar de lesbische sm-scene, die ook binnen feministische en bepaalde lesbische groepen werd verguisd.

Als lesbische vrouw kon je in de jaren '70 nergens terecht. Het patriarchaat bezat alles en vrouwen trokken begin jaren '80 naar het Greenham Common Women's Peace Camp om te protesteren tegen de plaatsing van kernwapens. Het kamp bleek ook een magneet voor lesbische vrouwen die daar eindelijk de vrijheid vonden die ze zochten. Ook voerden de rebel dykes strijd tegen de beruchte Clausule 28. Dit was een wettelijke aanduiding voor een reeks wetten in heel Groot-Brittannië die de 'promotie van homoseksualiteit' door lokale autoriteiten verboden. De conservatieve regering van Margaret Thatcher introduceerde dit in 1988.

Het doet met denken aan De Stad was van Ons; radicaal-feminisme in de jaren '70. De Roze Filmdagen vertoonde deze Nederlandse documentaire in 2020. Aan de hand van anekdotes, voorvallen en verhalen van activisten uit die tijd, wordt er een treffend beeld geschetst van de lesbische beweging in Amsterdam, die een drijvende kracht was in de tweede feministische golf. Ook zij oefenden druk uit op de politiek.

Het is weer een verademing om de geschiedenis verteld te horen door een groep activistische lesbische vrouwen. De dominante, witte heteronormatieve vertellers hebben tot nu toe de geschiedschrijving bepaald. 'Finally we are being documented', besluit ook een van de vrouwen in de documentaire. We staan ​​allemaal op de schouders van reuzen.

10 - 20 maart 2022 — Het Ketelhuis/Westergasfabriek/Amsterdam & online

RozeFilmdagen.nl

*

Blijf op de hoogte!