Op zondag 17 mei vond de internationale dag tegen homo-, bi, trans-, en interseksefobie (IDAHOT) plaats. Wereldwijd wordt er op of rond die datum aandacht gevraagd voor de sociale onwenselijkheid van discriminatie en geweld op grond van seksuele oriëntatie, genderidentiteit, genderexpressie of seksekenmerken.

Naar aanleiding van deze dag werden er twee Europese onderzoeken gepubliceerd. Het Europees Bureau voor de grondrechten (FRA) kwam met een rapport over acceptatie van LHBTI personen in Europa [pdf] en de Rainbow Europe Index van ILGA-Europe  laat zien wat de overheid doet met wetten en beleid voor LHBTI mensen. Beide onderzoeken laten zien dat er nog veel te wensen over laat als het gaat om de acceptatie van LHBTI-personen in Europa én in Nederland.

Nederland stond vorig jaar, dankzij het ingaan van een wet die discriminatie van transgender- en intersekse personen verbiedt, korte tijd op de 9e plek in de Rainbow Europe Index. (Hier lees je meer.) Nu is Nederland weer uit de top 10, en staan we op een gedeelde 11e plaats met Montenegro.

Zie ook: de Rainbow Europe Index

In tegenstelling tot de ILGA-Europe Rainbow Index, waarin vooral naar wetgeving gekeken wordt, publiceerde de FRA een rapport dat onderzocht hoe de respondenten hun mensenrechten ervaren. Met 140.000 respondenten vormt de EU LGBTI Survey 2019 het grootste onderzoek ooit naar het leven en de ervaringen van LHBTI's in alle 27 EU-lidstaten, het Verenigd Koninkrijk, Servië en Noord-Macedonië. Naast de belangrijkste resultaten van de enquête publiceert FRA een uitgebreide online dataverkenner, die het mogelijk maakt de gegevens te filteren op de vragen van de enquête en de categorieën L, H, B, T en I. [bron]

Als we specifiek naar Nederland kijken, blijkt dat transgender personen hun leven een veel lager cijfer geven (6,5) in vergelijking met LHBTI mensen in het algemeen (7,1). Nederlanders die trans zijn geven hun leven wel het hoogste cijfer in vergelijking met andere Europese landen. Dit onderzoek laat echter zien dat 1 op de 3 Nederlandse transgender personen vaak of altijd bepaalde plekken vermijdt en niet open durft te zijn over hun transgenderachtergrond. 1 op de 5 trans personen was fysiek of seksueel aangevallen in de vijf jaar voorafgaand aan het onderzoek. Hoewel Nederland relatief één van de beste landen is waar LHBTI scholieren zichzelf kunnen zijn, durft nog bijna de helft van de transgender personen (43%) niet zichzelf te zijn op school en heeft zelfs 53% last van pesten. Het gebrek aan acceptatie heeft vermoedelijk ook een negatieve invloed op de gezondheid van transgender personen: 43% van de transgender personen in Nederland geeft aan gezondheidsproblemen te ervaren en 19% was in de twee weken voorafgaand aan het onderzoek vaak of altijd depressief.

Informatielijn TNN

De hierboven genoemde cijfers laten zien dat veel transgender personen op meerdere vlakken nog gediscrimineerd worden en dat dit negatieve gevolgen heeft voor hun mentale en fysieke gezondheid. Om de leefsituatie van transgender personen te verbeteren hebben Transgender Netwerk Nederland (TNN) en Transvisie vorige week een nieuwe informatielijn voor transgender mensen gelanceerd. De twee belangenorganisaties bundelen hun expertise op medisch en maatschappelijk gebied: 'Een aanwinst voor alle transgender mensen en hun omgeving,' aldus TNN.

'Waar kun je terecht als je een borstvergroting wilt maar er geen geld voor hebt? Hoe kom je in contact met andere ouders van transgender kinderen? Hoe zorg je als organisatie voor een gender-inclusieve werkvloer? Waar begin je als je een ander geslacht in je paspoort wilt?' Je kunt met alle vragen over transgender terecht bij het Transgender infopunt NL. Lees meer op de website van TNN.

Intimidatie en (seksueel) geweld

Het Europese rapport laat zien dat voornamelijk transgender mensen in Nederland op meerdere vlakken gemarginaliseerd worden. LHBTI mensen in het algemeen Nederland geven hun leven een lager cijfer (7,1) dan de algemene bevolking dat al jaren rond de 7,8 schommelt. Dit kan onder andere worden veroorzaakt door het feit dat er in Nederland gemiddeld een krappe voldoende (5,5) wordt gegeven aan zogenaamde 'mannelijke vrouwen' en 'vrouwelijke mannen'. [bron]

Op de website van Bi+ Nederland, een organisatie die projecten organiseert die het leven van bi+ mensen kunnen verbeteren, wordt extra aandacht besteed aan de leefbaarheid van biseksuele mensen in Nederland.  Uit het FRA onderzoek wordt geconcludeerd dat biseksuele mensen meer en vaker seksueel geweld dan lesbische vrouwen ervaren en dat veel biseksuele mensen hun seksuele oriëntatie achterhouden op het werk, bij de dokter, op school en bij familie.

Barbara Oud, voorzitter van Bi+ Nederland: 'We kennen deze cijfers ook uit ander onderzoek, het wordt nu echt tijd dat we ook weten wáárom. We hebben meer onderzoek nodig naar de redenen waarom bi+ mensen meer psychische gezondheidsklachten hebben en vaker het slachtoffer worden van (seksueel) geweld. Als we weten waarom, dan kunnen we daar specifieker aandacht voor vragen en mogelijk beleid veranderen.' [bron]

Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa hebben meer biseksuele vrouwelijke respondenten (46%) dan lesbische respondenten (29%) aangegeven dat ze het afgelopen jaar intimidatie hebben ervaren door hun gender naast hun biseksuele of lesbische identiteit. Daarentegen zegt maar 2% van de homoseksuele mannelijke respondenten dat, naast te zijn lastiggevallen om hun homoseksuele identiteit, ze daarnaast ook intimidatie ervaarden door hun gender. Lesbische en biseksuele vrouwen in Europa ondervinden dus dubbele discriminatie: op basis van hun gender én seksualiteit.

Onderstaande quote afkomstig uit het FRA rapport laat dit duidelijk zien:

'Zodra wij ons gedragen als een stel (elkaars handen vasthouden, knuffelen of zoenen) kunnen wij er van uitgaan dat een man of vaak ook groepjes mannen obscene opmerkingen/gebaren maken of ons benaderen om dicht bij ons te staan en openlijk naar ons te gaan staren.' (Oostenrijk, lesbische vrouw, 27) (p.45)

Intimidatie op grond van een combinatie van factoren kan worden uitgelegd met het begrip intersectionaliteit: de notie dat individuen in een samenleving discriminatie en onderdrukking ondervinden op grond van een veelvoud van factoren, zoals gender, seksualiteit, ras, klasse, en leeftijd. [bron]

Gelukkig laat het rapport ook iets positiefs zien: Nederland staat namelijk aan de top wat betreft de openheid van LHBTI-personen in het algemeen over hun identiteit aan de buitenwereld. In vergelijking met de rest van de Europese landen is het hoogste aandeel respondenten dat zeer open is over hun identiteit afkomstig is uit Denemarken (45%) én Nederland (43%).

Coronacrisis

Tot slot waarschuwt het onderzoek van de FRA voor de gevolgen van Covid19 voor LHBTI-personen in Nederland. Volgens het bureau leven veel LHBTI mensen nog altijd in de angst om gediscrimineerd of zelfs aangevallen te worden. Door de coronacrisis wordt hun leefsituatie eerder bedreigd, omdat ze zowel qua werk als gezondheid vaak in een al kwetsbare situatie zitten: 'Er is nog een lange weg te gaan. Daarom roepen wij beleidsmakers, onderwijsinstellingen, werkgevers, en de politiek op om voor de broodnodige vooruitgang te zorgen en serieus werk te maken van de bescherming van de rechten en leefsituatie van LHBTI mensen,' aldus Brand Berghouwer, voorzitter van de TNN. [bron]

Zichtbaarheid

Deze rapporten laten zien dat er nog veel moet gebeuren als het gaat om de acceptatie van LHBTI-personen in Nederland. Volgens verschillende LHBTI-respondenten die meededen aan het onderzoek is het vergroten van de zichtbaarheid en steun vanuit de media cruciaal voor het verbeteren van de situatie van queer mensen in de Europese Unie.

'Naar mijn mening zijn twee factoren cruciaal voor het verbeteren van de situatie van homo's in de EU: hun zichtbaarheid vergroten en haatdragende taal van opiniemakers (politici, kerkelijke vertegenwoordigers) bannen.' (Tsjechië, lesbische vrouw, 39) (p. 13)

'Onze gemeenschap heeft veel meer steun nodig, vooral van politici, de media en, 'last but not least', de politie.' (Slowakije, lesbische vrouw, 39) (p. 13)

*