Uit een recent onderzoek onder verpleegkundigen komt naar voren dat de levensverwachting van biseksuele vrouwen maar liefst 37% lager ligt dan bij heteroseksuele vrouwen. Ook lesbische vrouwen sterven eerder (20%) dan heteroseksuele vrouwen. Cijfers die harde verschillen blootleggen. Wat extra schrijnend is? Hoe het nieuws wordt gebracht door de media én welke conclusie de onderzoeker trekt. Ik spreek Karin Pool, voorzitter Roze in Wit en longarts in het Rode Kruis Ziekenhuis, en Barbara Oud, directeur Stichting Bi+ Nederland.

Over het onderzoek

Bij het onderzoek zijn wel een aantal kanttekeningen te plaatsen. Zo gaat het om een selecte groep deelnemers. Een werkende groep, goed verdienende (voornamelijk) witte vrouwen in de Verenigde Staten geboren tussen 1945 en 1964. Waarvan slechts 0,4% van de vrouwen die deelnamen aan het onderzoek zich identificeerde als biseksueel en 0,8% als lesbisch.

Het is aannemelijk dat het werkelijke probleem nog groter is dan uit het onderzoek blijkt. Het gaat in het onderzoek immers om een groep die het behoorlijk goed heeft, niet om een afspiegeling van alle vrouwen. 'Ze hadden verschillende beschermende factoren die de meeste mensen niet hebben. Vermoedelijk is de ongelijkheid die wij vonden dus nog een onderschatting als je gaat kijken naar de hele bevolking.'

Maar het is bekend dat het gemiddelde aantal mensen dat lesbisch of bi+ is hoger ligt dan hier in het onderzoek naar voren komt. Het zou kunnen betekenen dat de deelnemers destijds zover in de kast zaten of het zo diep weggestopt hadden dat ze hun ware identiteit niet opgaven.

Roze in Wit heeft samen met Juf Danielle uitlegvideo's gemaakt over LHTBIQ+ sensitieve zorg. Daar wordt benoemd dat zo'n 10% van de mensen onderdeel is van de LHBTIQ+ community. Barbara: 'We weten dat ook 10% inmiddels een onderschatting is; als je kijkt naar de nieuwe cijfers onder jongeren, dan zijn er alleen al 15% bi+ jongeren. Dat gaat dus nog niet eens om de gehele groep LHBTIQ+ mensen...'

In dit onderzoek wordt gekeken naar wie zich identificeert als biseksueel of lesbisch. Er zijn veel vrouwen die (ook) op vrouwen vallen, maar zich niet lesbisch of biseksueel noemen. Seksuele oriëntatie bestaat uit verschillende aspecten: het gaat om de aantrekking die iemand voelt, de ervaring die iemand heeft en de term(en) die iemand gebruikt om zichzelf te omschrijven. Veel vrouwen vallen op meer dan één gender, maar noemen zichzelf niet biseksueel. Sommigen noemen zichzelf bi+, pan of queer, of ze benoemen hun seksuele oriëntatie niet. Die groep mensen wordt in dit onderzoek niet meegenomen.

'Bi+ mensen worden weggestopt'

De manier van communicatie over het onderzoek is schrijnend. Barbara Oud vindt het ongelofelijk hoe de media kopt Waarom de levensverwachting van lesbische vrouwen 20 procent lager ligt dan van hetero's, terwijl er pas later in het verhaal aan bod komt dat de situatie voor biseksuele vrouwen nog slechter is, waardoor deze groep, opnieuw en letterlijk, minder zichtbaar is. Barbara: 'Toen het bericht uitkwam stond mijn telefoon meteen roodgloeiend, want allemaal mensen dachten 'hé, wat gebeurt hier?'  Ze vertelt daarbij over de monoseksuele norm, dat is de norm in de samenleving dat je maar op één gender valt. 'In de maatschappij gaan we daar zo van uit dat bi+ tussen wal en schip valt. Bi+ mensen worden letterlijk weggestopt.'

Waarom leven biseksuele en lesbische vrouwen minder lang?

Als we uitgaan van de conclusie van de onderzoeker dan zou een deel van de oorzaak liggen bij de vrouwen zelf. Ze zouden 'open moeten zijn over hun seksuele identiteit en het contact met de homogemeenschap moeten zoeken,' iets waarmee de onderzoeker mijns inziens, maar ook volgens Barbara en Karin, de plank compleet misslaat.

Bi+ vrouwen hebben gemiddeld veel meer last van discriminatie en geweld. Open zijn moet wel veilig zijn. Voor bi+ mensen geldt dat ze zich vaak zowel in de LHBTIQ+ wereld als in de 'hetero wereld' niet welkom voelen.

Of de druk en discriminatie het meest voortkomt vanuit de omgeving of de thuissituatie, daar is nog geen informatie over. Sowieso hebben bi+ mensen door de omstandigheden meer minority stress. Verder kan meespelen dat een partner door maatschappelijke stigma's meer problemen heeft om een bi+ vrouw te vertrouwen en dat werkt jaloezie en ook seksueel grensoverschrijdend gedrag in de hand. Barbara benadrukt: 'Er zijn veel stereotypen en het liefst willen we ze niet herhalen.' Ze is bang voor bevestiging van vooroordelen. Alsof een biseksuele vrouw het probleem is terwijl in werkelijkheid de hardnekkige vooroordelen het echte probleem zijn.

De onderzoeker meldt dat uit eerder onderzoek blijkt dat 'lesbische en biseksuele vrouwen meer psychische problemen hebben en een minder gezonde leefstijl'. Een gegeven waarbij het ook belangrijk is om het verhaal niet om te keren: het is niet de geaardheid die ongezonder maakt, maar de maatschappelijke denkbeelden daarover...

De echte reden is: bi+ vrouwen en lesbische vrouwen hebben meer te maken met discriminatie; juridisch, sociaal en individueel. Dat geeft druk. Zo hebben bi+ mensen te maken met vooroordelen over hun geaardheid. Zo vertelt Barbara dat het voor bi+ mensen aan de ene kant fijn is om op de werkvloer open te zijn, maar aan de andere kant is er dan meer kans op discriminatie en micro-agressie. Sommige mensen denken dat bi+ mensen minder betrouwbaar zijn. En vanuit die gedachte kan men het professioneel functioneren ook sneller onterecht in twijfel trekken.

Barbara: 'In samenwerking met Universiteit Leiden hebben we op verzoek van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) een verkenning uitgevoerd, met als resultaat een handreiking over bi+ mensen op het werk.' Daaruit blijkt dat openheid over seksuele oriëntatie op het werk een ontzettend complex thema is, en dat bi+ mensen te maken krijgen met heteroprofessionalisme.

Daarnaast is er minder screening door zorgverleners, vult Karin aan, gewoonweg omdat veel mensen zich niet bewust zijn van extra risico's bij deze doelgroep. Alles bij elkaar opgeteld ontstaan er grote verschillen die leiden tot een lagere levensverwachting. 

Wat moet er veranderen?

Het is fijn dat mensen uit de regenbooggemeenschap, zoals Barbara en Karin en organisaties als Bi+ Nederland en Roze in Wit zich zo inzetten. De echte verandering, daar is natuurlijk heel veel voor nodig. Zo is er onder andere meer LHBTIQ+ kennis en sensitiviteit nodig in de zorg, geeft Karin aan. Ze vertelt dat een huisarts die niet van de extra risico's op de hoogte is, minder snel problemen of onderliggende oorzaken signaleert en daardoor dus geen optimale zorg levert. Regelmatig hoort ze: Ik behandel iedereen gelijk, waarom moet ik iets weten over LHBTIQ+? 'Dan realiseert die collega zich niet dat veel mensen zich niet direct veilig voelen bij een zorgverlener. Ook wordt er dan voorbijgegaan aan gezondheidsverschillen en -risico's. Je kunt geen gelijkwaardige zorg leveren als je verschillen niet kent.'

*

Lees ook:

 Blijf op de hoogte: